Light Dark

рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛

Mahatma Gandhi Antarrashtriya Hindi VishwaVidyalaya,Wardha

(A Central University established by an Act of Parliament in 1997)

рдкреВрд░рд╛ рдирд╛рдо (рд╣рд┐рдВрджреА рдореЗрдВ) рдкреНрд░реЛ. рдЕрдЦрд┐рд▓реЗрд╢ рдХреБрдорд╛рд░ рджреБрдмреЗ
 
рдкреВрд░рд╛ рдирд╛рдо (рдЕрдЧреНрд░реЗрдЬреА рдореЗрдВ) Prof. Akhilesh Kumar Dubey
рдкрд┐рддрд╛/рдкрддрд┐ рдХрд╛ рдирд╛рдо рд╕реНтАНрд╡. рд╢реАрддрд▓ рдкреНрд░рд╕рд╛рдж рджреБрдмреЗ
рдорд╛рддрд╛ рдХрд╛ рдирд╛рдо рд╢реНрд░реАрдорддреА рд╕рд╛рд╡рд┐рддреНрд░реА рджреБрдмреЗ
рдЬрдиреНрдо рддрд┐рдерд┐ 10/07/1967
рдкрджрдирд╛рдо рдкреНрд░реЛрдлреЗрд╕рд░
рдкрддрд╛/ рд╕рдореНрдкрд░реНрдХ

рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп

рдХреНрд╖реЗрддреНрд░реАрдп рдХреЗрдВрджреНрд░ рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ,

рднреВрдЦрдгреНрдб рд╕рдВрдЦреНрдпрд╛-6/I-3, рдЭреВрдВрд╕реА рдпреЛрдЬрдирд╛-3, рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ, рдЙ.рдкреНрд░. - 211019

рдИ-рдореЗрд▓ : mgahvalld@gmail.com  

Website : hindivishwa.org

 

0532-2567442 (off) (res) akhileshdubey67@gmail.com
рд╡реЗрдм рдкреГрд╖реНрда https://hindivishwa.org/facultyInfo.aspx?empno=1531
рд╡рд┐рднрд╛рдЧ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНтАНрдп рд╡рд┐рднрд╛рдЧ
рд╡реЗрддрди рд╡рд┐рд╡рд░рдг
рд╢реИрдХреНрд╖рд┐рдХ рдпреЛрдЧреНрдпрддрд╛

рдПрдо.рдП.

рдПрдо.рдлрд┐рд▓.

рдкреА-рдПрдЪ.рдбреА.

рдпреВрдЬреАрд╕реА-рдиреЗрдЯ-рдЬреЗрдЖрд░рдПрдл

рдХреИрд░рд┐рдпрд░ рдкреНрд░реЛрдлрд╛рдЗрд▓
  • 04 рдЬрдирд╡рд░реА, 1999 рд╕реЗ рд╕реН‍рдерд╛рдпреА рд░реВрдк рд╕реЗ рдкреНрд░рд╡рдХреН‍рддрд╛/рд╡рд░реАрд╖реН‍рда рдкреНрд░рд╡рдХреН‍рддрд╛ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдХрд╛рд░реНрдпрд╛рдиреБрднрд╡ (рд╕реН‍рдирд╛рддрдХ рд╕реН‍рдирд╛рддрдХреЛрддреНрддрд░ рдХрдХреНрд╖рд╛рдУрдВ рдореЗрдВ рдЕрдзреН‍рдпрд╛рдкрди рдПрд╡рдВ рд╢реЛрдз рдХрд╛рд░реНрдп-рдирд┐рд░реНрджреЗрд╢рди) 
  • 04 рдЬрдирд╡рд░реА рд╕реЗ 09 рд╕рд┐рддрдореН‍рдмрд░ 2009 рдХреЗ рдкреВрд░реНрд╡рд╛рд╣рди рддрдХ рд╕реН‍рд╡рд╛рдореА рд╡рд┐рд╡реЗрдХрд╛рдирдВрдВрдж рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рд╕реН‍рдирд╛рддрдХреЛрддреНрддрд░ рдорд╣рд╛‍рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд▓реЛрд╣рд╛рдШрд╛рдЯ, рдЪрдВрдкрд╛рд╡рдд, рдЙрддрд░рд╛рдЦрдВрдб рдореЗрдВ рд╡рд░реАрд╖реН‍рда рдкреНрд░рд╡рдХреН‍рддрд╛/рдПрд╕реЛрд╕рд┐рдПрдЯ рдкреНрд░рд╛реЗреЗрдлреЗрд╕рд░  рдХреЗ рд░реВрдк  рдореЗреЗрдВ рдЕрдзреН‍рдпрд╛рдкрди ред 
  • 09 рд╕рд┐рддрдореН‍рдмрд░ 2009 рдХреЗ рдЕрдкрд░рд╛рд╣реНрди рд╕реЗ 29 рджрд┐рд╕рдВрдмрд░ 2014 рддрдХ рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рд╕реН‍рдирд╛рддрдХреЛрддреНрддрд░ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рд░рд╛рдордирдЧрд░,рдиреИрдиреАрддрд╛рд▓ рдЙрддреНрддрд░рд╛рдЦрдгреН‍рдб рдореЗрдВ рдЕрдзреН‍рдпрд╛рдкрди ред
  • 30 рджрд┐рд╕рдВрдмрд░ 2014 рд╕реЗ 11.05.2017 рддрдХ рдбреА.рдП.рд╡реА.рдХреЙрд▓реЗрдЬ,рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА рдореЗрдВ рдПрд╕реЛрд╢рд┐рдПрдЯ рдкреНрд░реЛрдлреЗрд╕рд░ ред
  • 12 рдордИ 2017 рд╕реЗ рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ рдХреЗ рд╣рд┐рдВрджреА рдПрд╡рдВ рддреБрд▓рдирд╛рддреН‍рдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рд╡рд┐рднрд╛рдЧ рдореЗрдВ рдкреНрд░реЛрдлреЗрд╕рд░ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдХрд╛рд░реНрдпрд░рдд ред 
  • 05 рдордИ 2019 рд╕реЗ 17 рдирд╡рдВрдмрд░ 2019 рддрдХ рдкреНрд░рднрд╛рд░реА, рдХреНрд╖реЗрддреНрд░реАрдп рдХреЗрдВрджреНрд░ рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ ред 
  • 18 рдирд╡рдВрдмрд░ 2019 рд╕реЗ 18 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░ 2023 рддрдХ рдЕрдХрд╛рджрдорд┐рдХ рдирд┐рджреЗрд╢рдХ, рдХреНрд╖реЗрддреНрд░реАрдп рдХреЗрдВрджреНрд░ рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ ред
  • 10 рдЕрдкреНрд░реИрд▓ 2023 рд╕реЗ 18 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░ 2023 рддрдХ рдЕрдзреНрдпрдХреНрд╖, рд╕реНрддреНрд░реА рдЕрдзреНрдпрдпрди рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХреНрд╖реЗрддреНрд░реАрдп рдХреЗрдВрджреНрд░ рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ ред
  • 10 рдЕрдХреНрдЯреВрдмрд░ 2023 рд╕реЗ рдЕрдзрд┐рд╖реНрдард╛рддрд╛, рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рдкреАрда, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ ред
  • 24 рдирд╡рдВрдмрд░ 2023 рд╕реЗ 30 рдЬрдирд╡рд░реА 2024 рддрдХ рдЕрдзрд┐рд╖реНрдард╛рддрд╛, рднрд╛рд╖рд╛ рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рдкреАрда, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ ред
  • 20 рдлрд░рд╡рд░реА 2025 рд╕реЗ рдЕрдХрд╛рджрдорд┐рдХ рдирд┐рджреЗрд╢рдХ, рдХреНрд╖реЗрддреНрд░реАрдп рдХреЗрдВрджреНрд░ рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ ред
рдкреНрд░рд╢рд╛рд╕рдирд┐рдХ рдЕрдиреБрднрд╡
  • рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕реЗрд╡рд╛ рдпреЛрдЬрдирд╛ рдХреЗ рдХрд╛рд░реНрдпрдХреНрд░рдо рдЕрдзрд┐рдХрд╛рд░реА/рдкреНрд░рднрд╛рд░реА рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдХрд╛рд░реНрдп рдХрд░рдиреЗ рдХрд╛ рддреНрд░рд┐-рд╡рд░реНрд╖реАрдп рдЕрдиреБрднрд╡ред 
  •  рдкреНрд░рднрд╛рд░реА рдХреНрд░реАрдбрд╛ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдХрд╛рд░реНрдп рдХрд░рддреЗ рд╣реБрдП рдирд┐рдореНрдирд▓рд┐рдЦрд┐рдд рдЙрдкрд▓рдмреНрдзрд┐рдпрд╛рдБ рдЕрд░реНрдЬрд┐рдд рд╣реБрдИ
  • 2007 рдореЗрдВ рдХреБрдорд╛рдКрдВ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдЕрдВрддрд░рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдпреА рд╢рддрд░рдВрдЬ рд╡ рд╡рд╛рдж-рд╡рд┐рд╡рд╛рдж рдкреНрд░рддрд┐рдпреЛрдЧрд┐рддрд╛рдУрдВ рдХреЗ рдЖрдпреЛрдЬрди рд╕рдЪрд┐рд╡ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдХрд╛рд░реНрдп рдХрд┐рдпрд╛ред
  • (2007). рдХреБрдорд╛рдКрдВ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдиреИрдиреАрддрд╛рд▓ рдХреА рдЕрдВрддрд░рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдпреА рд╢рддрд░рдВрдЬ рдЯреАрдо рдХреЗ рдЯреАрдо рдореИрдиреЗрдЬрд░ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдЫрддреНрд░рдкрддрд┐ рд╕рд╛рд╣реВрдЬреА рдорд╣рд╛рд░рд╛рдЬ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдХрд╛рдирдкреБрд░ рдЙ. рдкреНрд░.  рдореЗрдВ рдкреНрд░рддрд┐рднрд╛рдЧ рдХрд┐рдпрд╛ред
  • (2008). рдХреБрдорд╛рдКрдВ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдЕрдВрддрд░рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдпреА рдЯреНрд░реЗрдВрдХрд┐рдВрдЧ рдкреНрд░рддрд┐ рдХреЗ рдЖрдпреЛрдЬрди рд╕рдЪрд┐рд╡ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдХрд╛рд░реНрдп рдХрд┐рдпрд╛ред      
  • (2008). рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдХреЛ рдХреБрдорд╛рдКрдБ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдЕрдВрддрд░рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдпреА рдЯреНрд░реИрдХрд┐рдВрдЧ рдкреНрд░рддрд┐рдпреЛрдЧрд┐рддрд╛ рдореЗрдВ рдЯреАрдо рдЪреИрдВрдореНрдкрд┐рдпрдирд╢рд┐рдк рджрд┐рд▓рд╛рдиреЗ рдореЗрдВ рдорд╣рддреНрд╡рдкреВрд░реНрдг рднреВрдорд┐рдХрд╛ рд░рд╣реАред
  • (2008). рдорд╣рд░реНрд╖рд┐ рджрдпрд╛рдирдиреНрдж рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рд░реЛрд╣рддрдХ рдореЗрдВ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рдЕрдВрддрд░рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдпреА рдХреБрд╢реНрддреА рдкреНрд░рддрд┐рдпреЛрдЧрд┐рддрд╛ рдореЗрдВ рдХреБрдорд╛рдКрдБ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдиреИрдиреАрддрд╛рд▓ рдХреЗ рдЯреАрдо рдореИрдиреЗрдЬрд░ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рднрд╛рдЧ рд▓реЗрдХрд░ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдХреЛ 60 рдХрд┐рд▓реЛрдЧреНрд░рд╛рдо рднрд╛рд░ рд╡рд░реНрдЧ рд╡ 66 рдХрд┐рд▓реЛрдЧреНрд░рд╛рдо рднрд╛рд░ рд╡рд░реНрдЧ рдореЗрдВ рдХреНрд░рдорд╢рдГ рд╕реНрд╡рд░реНрдг рд╡  рдХрд╛рдВрд╕реНрдп рдкрджрдХ рджрд┐рд▓рд╛рдпрд╛ред
  • рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдХреЗ рдХрдИ рдкреНрд░рддрд┐рднрд╛рд╡рд╛рди рдЦрд┐рд▓рд╛реЬрд┐рдпреЛрдВ рдХрд╛ рдХреБрдорд╛рдКрдБ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдиреИрдиреАрддрд╛рд▓ рдХреА рдЕрдВрддрд░рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдпреА рдлреБрдЯрдмрд╛рд▓, рдЯреА. рдЯреА., рдЯреНрд░реИрдВрдХрд┐рдВрдЧ, рдХреНрд░рд╛рд╕-рдХрдВрдЯреНрд░реА, рд╡рд╛рд▓реАрдмрд╛рд▓ рд╡ рдПрдерд▓реЗрдЯрд┐рдХреНрд╕ рдЯреАрдореЛрдВ рдореЗрдВ рдЪрдпрди рдореЗрдВ рдорд╣рддреНрд╡рдкреВрд░реНрдг рднреВрдорд┐рдХрд╛ред
  • рдЙрдкрдореБрдЦреНрдп рд╢рд╛рд╕реНрддрд╛, рдХрд▓рд╛ рд╕рдВрдХрд╛рдпред
  • рд╕рдореНрдкрд╛рджрдХ, рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдкрддреНрд░рд┐рдХрд╛, ‘рдЕрднрд┐рд╡реНрдпрдХреНрддрд┐’ред
  • (2000-2007).рд╕рдВрдпреЛрдЬрдХ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдЕрдиреБрджрд╛рди рдЖрдпреЛрдЧ рд╕рдорд┐рддрд┐ред
  • (2004). рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдХреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдЕрдиреБрджрд╛рди рдЖрдпреЛрдЧ рд╕рдорд┐рддрд┐ рдХреЗ рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ, рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдореВрд▓реНрдпрд╛рдВрдХрди рд╡ рдкреНрд░рддреНрдпрд╛рдпрди рдкрд░рд┐рд╖рдж (NAAC) рдмреЗрдВрдЧрд▓реВрд░ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдХреА рдЧреНрд░реЗрдбрд┐рдВрдЧ рдХрд░рд╛рдИред
  • рджрд╕рд╡реАрдВ рдкрдВрдЪрд╡рд░реНрд╖реАрдп рдпреЛрдЬрдирд╛ рдореЗрдВ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдХреЛ рд╕реНрдирд╛рддрдХ рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рдпреЛрдЬрдирд╛рд░реНрдиреНрддрдЧрдд рдЕрдиреБрджрд╛рди рд╕реНрд╡реАрдХреГрдд рдХрд░рд╛рдпрд╛ред
  • рдкреНрд░рднрд╛рд░реА, рдмреА. рдПрдб рдкрд╛рдареНрдпрдХреНрд░рдо рд╕рдВрдЪрд╛рд▓рди рд╕рдорд┐рддрд┐ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдХрд╛рд░реНрдп рдХрд░рддреЗ рд╣реБрдП рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдПрди. рд╕реА. рдЯреА. рдИ рд╕реЗ рдорд╛рдиреНрдпрддрд╛ рджрд┐рд▓рд╡рд╛рдИред
  • (2008).рддреНрд░рд┐-рд╕реНрддрд░реАрдп рд╕рд╛рдорд╛рдиреНрдп рдкрдВрдЪрд╛рдпрдд рдирд┐рд░реНрд╡рд╛рдЪрди,рдЙрддреН‍рддрд░рд╛рдЦрдгреНрдб рдХреЗ рдЬрдирдкрдж рдЪрдореНрдкрд╛рд╡рдд рдореЗрдВ рд╕реЗрдХреНрдЯрд░ рдордЬрд┐рд╕реНрдЯреНрд░реЗрдЯ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рд╕рд░рд╛рд╣рдиреАрдп рдХрд╛рд░реНрдп рдХреЗ рд▓рд┐рдП рдорд╛рдирдиреАрдп рдЬрд┐рд▓рд╛рдзрд┐рдХрд╛рд░реА, рдЪрдореНрдкрд╛рд╡рдд рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдкреНрд░рд╢рдВрд╕рд╛-рдкрддреНрд░ рдкреНрд░рд╛рдкреНрддред
  • рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ, рдЙрддреНрддрд░рд╛рдЦрдгреНрдб рдореБрдХреНрдд рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдЕрдзреНрдпрдпрди рдХреЗрдиреНрджреНрд░ред
  • рдиреЛрдбрд▓ рдЕрдзрд┐рдХрд╛рд░реА, рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рд╕реНрд╡рд╛рдпрддреНрддрддрд╛ рдкреНрд░рдХрд░рдгред
  • рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ, рдХрд░рд┐рдпрд░ рдХрд╛рдЙрдВрд╕рд┐рд▓рд┐рдВрдЧ рдкреНрд░рдХреЛрд╖реНрдаред
  • рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ, рд░реЗрдореЗрдбрд┐рдпрд▓ рдХреЛрдЪрд┐рдВрдЧ (рдПрд╕.рд╕реА., рдПрд╕. рдЯреА)-рдпреВ.рдЬреА.рд╕реАред
  • рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ, рд╢реЛрдз, рдХрд▓рд╛ рд╕рдВрдХрд╛рдп, рдкреА. рдПрди. рдЬреА рд░рд╛рдордирдЧрд░ рд╕реНрдирд╛рддрдХреЛрддреНрддрд░ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рд░рд╛рдордирдЧрд░ред
  • (2015-2016).  рд╕реНрдкрдВрджрди’, рдЕрдВрддрд░ рд╕рдВрдХрд╛рдп рдпреБрд╡рд╛ рдорд╣реЛрддреНрд╕рд╡ рдореЗрдВ рдХрд╛. рд╣рд┐. рд╡рд┐. рд╡рд┐., рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА рд╡реЗрдиреНрдпреВ рдХреЛ-рдЖрд░реНрдбрд┐рдиреЗрдЯрд░ред
  • рд╕рд╣-рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ, рдкреБрд░рд╛ рдЫрд╛рддреНрд░ рдкрд░рд┐рд╖рджреН, рдбреА. рдП. рд╡реА. рдкреА. рдЬреА рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • рд╕рд╣-рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ, рдкреБрд╕реНрддрдХрд╛рд▓рдп рд╕рдорд┐рддрд┐, рдбреА. рдП. рд╡реА. рдкреА. рдЬреА. рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • рд╕рджрд╕реНрдп- рдкреНрд▓реЗрд╕рдореЗрдВрдЯ рдПрдВрдб рдХрд░рд┐рдпрд░ рдЧрд╛рдЗрдбреЗрдВрд╕ рдХрдореЗрдЯреА, рдбреА. рдП. рд╡реА. рдкреА. рдЬреА. рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • рд╕рджрд╕реНрдп- рдлреАрдбрдмреИрдХ рдХрдореЗрдЯреА, рдбреА. рдП. рд╡реА. рдкреА. рдЬреА. рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • рд╕рджрд╕реНрдп- рдЫрд╛рддреНрд░ рдкрд░рд╛рдорд░реНрд╢ рдордгреНрдбрд▓, рдбреА. рдП. рд╡реА. рдкреА. рдЬреА. рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (2017, 2018). рд╕рдВрдпреЛрдЬрдХ - рдкреНрд░рд╡реЗрд╢ рд╕рдорд┐рддрд┐, рдПрдо.рдП. рд╣рд┐рдВрджреА рд╡ рдмреА.рдП. рд╣рд┐рдВрджреА рдСрдирд░реНрд╕, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  •  рд╕рдВрджрд╕реНрдп - рдЕрдзреНрдпрдпрди рдордВрдбрд▓, рд╣рд┐рдВрджреА рдПрд╡рдВ рддреБрд▓рдирд╛рддреНрдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • рд╕рдВрджрд╕реНрдп - рд╕реНрдХреВрд▓ рдмреЛрд░реНрдб, рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рдкреАрда, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • рд╕рджрд╕реНрдп - рд╡рд┐рджреНрдпрд╛ рдкрд░рд┐рд╖рджреН, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • рд╕рджрд╕реНрдп - рд╡рд╛рд░реНрд╖рд┐рдХ рдкреНрд░рддрд┐рд╡реЗрджрди рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ рдордВрдбрд▓ ред
  • рдиреЛрдбрд▓ рдСрдлрд┐рд╕рд░- рд╕реНрдЯреВрдбреЗрдВрдЯ рдЧреНрд░рд┐рд╡рд╛рдВрд╕ рдкреЛрд░реНрдЯрд▓ рдСрдирд▓рд╛рдЗрди, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ - рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╛ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрд╕рд╛рдзрди рдХреЗрдВрджреНрд░, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • рдХрд╛рд░реНрдпрдХрд╛рд░реА рд╡рд┐рднрд╛рдЧрд╛рдзреНрдпрдХреНрд╖ - рдкреНрд░рджрд░реНрд╢рдирдХрд╛рд░реА рдХрд▓рд╛ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ - рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдордп рдбреЙрдЯ рдХреЙрдо, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • рд╕рдВрдпреЛрдЬрдХ - рдкреНрд░реЗрдордЪрдВрдж рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдкреБрд╕реНрддрдХ рдореЗрд▓рд╛, 2018 рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.,рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • (07-09 рдлрд░рд╡рд░реА, 2019). рд╕рдВрдпреЛрдЬрдХ - 21рд╡реАрдВ рд╕рджреА рдореЗрдВ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп: рдкреНрд░рд╡реГрддреНрддрд┐рдпрд╛рдВ рдПрд╡рдВ рд╕рдВрднрд╛рд╡рдирд╛рдПрдВ рд╢реАрд░реНрд╖рдХ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА, рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.,рд╡рд░реНрдзрд╛ рдПрд╡рдВ рдХрд╛рд▓рд┐рдХрдЯ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рдХреЗрд░рд▓ рдХреЗ рд╕рдВрдпреБрдХреНрдд рддрддреНрд╡рд╛рд╡рдзрд╛рди рдореЗрдВ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рддред
  • (01 рдирд╡рдВрдмрд░, 2018 - 28 рдлрд░рд╡рд░реА, 2019). рд╕рдордиреНрд╡рдпрдХ - рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╛ рдкреНрд░рдердо рдСрди рд▓рд╛рдЗрди рдкреБрдирд╢реНрдЪрд░реНрдпрд╛ рдкрд╛рдареНрдпрдХреНрд░рдо (20рд╡реАрдВ рд╢рддрд╛рдмреНрджреА рдХреА рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛ рдХреЗ рдкреНрд░рдореБрдЦ рдкреНрд░рд╕реНрдерд╛рди), рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ рдПрд╡рдВ рдорд╛рдирд╡ рд╕рдВрд╕рд╛рдзрди рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рдордВрддреНрд░рд╛рд▓рдп, рднрд╛рд░рдд рд╕рд░рдХрд╛рд░ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдкреНрд░рд╛рдпреЛрдЬрд┐рдд ред
  • (05-07 рдлрд░рд╡рд░реА, 2020). рд╕рдВрдпреЛрдЬрдХ- рдЫрд╛рдпрд╛рд╡рд╛рджреА  рдХрд╛рд╡реН‍рдп рдореЗрдВ рд╕рд╛рдВрд╕реН‍рдХреГрддрд┐рдХ рдФрд░ рджрд╛рд░реНрд╢рдирд┐рдХ рдЪреЗрддрдирд╛: рдирд┐рд░рд╛рд▓рд╛ рдХреЗ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╕рдВрджрд░реНрдн рдореЗрдВ рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реН‍рдареА, рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╡рд┐., рд╡рд░реНрдзрд╛ рдПрд╡рдВ рд╣рд┐рдВрджреА рдкреНрд░рдЪрд╛рд░ рд╕рдорд┐рддрд┐, рдмреЛрд▓рдкреБрд░, рдкрд╢реНрдЪрд┐рдо рдмрдВрдЧрд╛рд▓ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рд╕рдВрдпреБрдХреН‍рдд рд░реВрдк рд╕реЗ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рддред
  • (10 рдЕрдХреН‍рдЯреВрдмрд░, 2023 рд╕реЗ рдЕрдм рддрдХ).рдЕрдзрд┐рд╖реН‍рдард╛рддрд╛, рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рдкреАрдаред
  • (18 рдирд╡рдВрдмрд░, 2019 рд╕реЗ 18 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░ 2023), рдЕрдХрд╛рджрдорд┐рдХ рдирд┐рджреЗрд╢рдХ, рдХреНрд╖реЗрддреНрд░реАрдп рдХреЗрдВрджреНрд░, рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬред
  • (06 рдЬреБрд▓рд╛рдИ, 2023 рд╕реЗ рдЕрдм рддрдХ), рд╕рджрд╕реН‍рдп-рдЖрдИрдХреН‍рдпреВрдПрд╕реАред
  • (29 рдордИ,2019 рд╕реЗ рдЕрдм рддрдХ), рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рд╕рджрд╕реН‍рдп- рдХреЛрд░реНрдЯред
  • (16 рдирд╡рдВрдмрд░, 2017 рд╕реЗ рдЕрдм рддрдХ), рд╕рджрд╕реН‍рдп-рдПрдХреЗ‍рдбрдорд┐рдХ рдХрд╛рдВрдЙрд╕рд┐рд▓ред
  • (29 рдордИ,2020 рд╕реЗ рдЕрдм рддрдХ), рд╕рджрд╕реН‍рдп-рдЗрдВрдЯрд░рдиреЗрд╢рдирд▓ рдПрдХреЗрдбрдорд┐рдХ рдЗрдВрдЯреЗрдЧреНрд░рд┐рдЯреА рдкреИрдирд▓ред
  • (14 рдЕрдкреНрд░реИрд▓,2023 рд╕реЗ 18 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░ 2023), рд╡рд┐рднрд╛рдЧрд╛рдзреН‍рдпрдХреНрд╖, рд╕реН‍рддреНрд░реА рдЕрдзреН‍рдпрдпрди рд╡рд┐рднрд╛рдЧред
  • (24 рдирд╡рдВрдмрд░ 2023 рд╕реЗ 30 рдЬрдирд╡рд░реА, 2024), рдЕрдзрд┐рд╖реН‍рдард╛рддрд╛-рднрд╛рд╖рд╛ рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рдкреАрдаред
  • (22 рдлрд░рд╡рд░реА, 2024). рд╕рджрд╕реН‍рдп-рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдиреИрдХ рдПрд╡рдВ рдирдИ рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдиреАрддрд┐-2020ред
  • (28 рдлрд░рд╡рд░реА, 2024), рд╕рджрд╕реН‍рдп-рдкрд░рд╛рдорд░реНрд╢ рд╕рдорд┐рддрд┐ (рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдордп рдбрд╛рдЯ рдХрд╛рдо)ред
  • (02 рдордИ, 2024), рд╕рджрд╕реН‍рдп-рдкрд░реАрдХреНрд╖рд╛ рд╕рдорд┐рддрд┐(рдЬреВрди-рдЬреБрд▓рд╛рдИ,2024)ред
  • (22 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд,2019 рд╕реЗ 18 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░, 2023), рдХреЛ-рдЖрд░реНрдбрд┐рдиреЗрдЯрд░- рдиреЗрдЯ рдХреЛрдЪрд┐рдВрдЧ рд╕реЗрд▓ред
  • (22 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд,  2019 рд╕реЗ 18 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░, 2023), рд░рд┐рд╕рд░реНрдЪ рдЕрд╕рд┐рд╕рдЯреЗрдВрд╕ рд╕реЗрд▓ред
рд╡рд┐рд╢реЗрд╖рдЬреНрдЮрддрд╛

рдордзреНрдпрдХрд╛рд▓реАрди рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛,

рд╣рд┐рдВрджреА рдЖрддреНрдордХрдерд╛,

рдЖрдзреБрдирд┐рдХ рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛

рдкрдврд╛рдпрд╛ рдЧрдпрд╛ рд╡рд┐рд╖рдп

рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп

рддреБрд▓рдирд╛рддреН‍рдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп 

рд╢реЛрдз рдорд╛рд░реНрдЧрджрд░реНрд╢рдХ
  • рдкреА-рдПрдЪ.рдбреА рд╢реЛрдз рдЙрдкрд╛рдзрд┐ рдкреНрд░рд╛рдкреНрдд  :  05
  • рд╢реЛрдзрд░рдд                              :  03
  • рд╡рд┐рдкрдВрдЬреАрдХреГрдд                          :  03
рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди рд╡рд░реНрдгрди
рдкрддреНрд░рд┐рдХрд╛рдУрдВ/рд╕рдВрдкрд╛рджрд┐рдд рдкреБрд╕реНрддрдХреЛрдВ рдореЗрдВ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рд┐рдд рдЕрдзреНрдпрд╛рдп- рдПрд╡рдВ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рд┐рдд рд╢реЛрдз-рдкрддреНрд░ рд╡ рдЖрд▓реЗрдЦ рд╡ рд╕рдореАрдХреНрд╖рд╛рдПрдВ:
  • (рджрд┐рд╕рдореНрдмрд░, 2006). рдХреМрдЯрд┐рд▓реАрдп рдЕрд░реНрдерд╢рд╛рд╕реНрддреНрд░ рдХреА рд╕реНрддреНрд░реА-рджреГрд╖реНрдЯрд┐-рдкреНрд░рд╛рдЪреНрдп рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рдиреБрд╕рдВрдзрд╛рдирдореН’-рдбреЙ. рдЕрдЦрд┐рд▓реЗрд╢ рдХреБрдорд╛рд░ рджреБрдмреЗ рдПрд╡рдВ рдкреНрд░реЛ. рд╕рдВрдЬрдп рд╡рд░реНрдорд╛, рд╕рдВ.- рдбреЙ. рд╡реЗрджрдкрд╛рд▓, рд╡рд░реНрд╖-01
  • (рдЬреБрд▓рд╛рдИ-рджрд┐рд╕рдВрдмрд░, 2008). рд╕рдордХрд╛рд▓реАрди рд╕реНрддреНрд░реА-рд╡рд┐рдорд░реНрд╢ рдФрд░ рд╡реЗрдж: рдбреЙ. рдЕрдЦрд┐рд▓реЗрд╢ рдХреБрдорд╛рд░ рджреБрдмреЗ,рдкреНрд░рд╛рдЪреНрдп рд╡рд┐рдзрд╛рдиреБрд╕рдиреНрдзрд╛рдирдореН, рдЕрдВрдХ-3, рдкреГ.101-108 (08) . рдбреЙ. рд╡реЗрджрдкрд╛рд▓ ред(рдЕрдиреНрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╢реЛрдз-рдкрддреНрд░рд┐рдХрд╛), ISSN : 0974.5866
  • (рдЕрдХреНрдЯреВрдмрд░, 2013) ‘рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг рд╕рдВрд░рдХреНрд╖рд╛ рдХрд╛ рдХрд╡рд┐: рдЕрдЬреНрдЮреЗрдп,  рдбреЙ. рдЕрдЦрд┐рд▓реЗрд╢ рдХреБрдорд╛рд░ рджреБрдмреЗ, рд╡рд░реНрд╖-07, рдЕрдВрдХ-04, рдирд╡ рдирд┐рдХрд╖, рдкреГ. 36-38 (03) рд╕рдВ.-рдбреЙ. рд▓рдХреНрд╖реНрдореАрдХрд╛рдВрдд рдкрд╛рдгреНрдбреЗрдп, ISSN : 0975.0827
  • (рдЬреВрди, 2014). рдореБрд░реНрджрд╣рд┐рдпрд╛рдГ рджрд▓рд┐рдд рдЕрд╕реНрдорд┐рддрд╛ рдХреЗ рд╕рдВрдШрд░реНрд╖ рдХрд╛ рдкреНрд░рд╛рдорд╛рдгрд┐рдХ рджрд╕реНрддрд╛рд╡реЗрдЬ, рдбреЙ. рдЕрдЦрд┐рд▓реЗрд╢ рдХреБрдорд╛рд░ рджреБрдмреЗ, рдирд╡рдирд┐рдХрд╖- рд╡рд░реНрд╖-7, рдЕрдВрдХ-7,рдкреГ. 27-30 (04) рд╕рдВ. рдбреЙ. рд▓рдХреНрд╖реНрдореАрдХрд╛рдВрдд рдкрд╛рдгреНрдбреЗрдп, ISSN : 0975.0827
  • (рдорд╛рд░реНрдЪ,  2014 ). рдЖрд╕рдиреНрди рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдгреАрдп рд╕рдВрдХрдЯ рдФрд░ рд╡реЗрдж, рдбреЙ. рдЕрдЦрд┐рд▓реЗрд╢ рдХреБрдорд╛рд░ рджреБрдмреЗ, рдЧреБрд░реБрдХреБрд▓ рд╢реЛрдз рднрд╛рд░рддреА, рдЧреБрд░реБрдХреБрд▓ рдХрд╛рдВрдЧреЬреА рд╡рд┐.рд╡рд┐., рд╣рд░рд┐рджреНрд╡рд╛рд░, рд╕рдВ. рдкреНрд░реЛ. рдЬреНрдЮрд╛рди рдкреНрд░рдХрд╛рд╢ рд╢рд╛рд╕реНрддреНрд░реА, рдкреГ. 63-66 (04),  ISSN : 0975.8030
  • (2014). рдХреБрдорд╛рдКрдБрдиреА рд╣реЛрд▓реА рдЧреАрддрдГ рдкрд░рдВрдкрд░рд╛ рдФрд░ рдкреНрд░рдпреЛрдЧ, рд╢рдмреНрджрд╛рд░реНрде’ рд▓реЛрдХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рд╢реЗрд╖рд╛рдВрдХ’ P. 39-41 (03) рд╡рд░реНрд╖-03, рдЕрдВрдХ-10, рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ, рдкреНрд░реЛ. рд╡рд╢рд┐рд╖реНрда рдЕрдиреВрдк, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА, ISSN : 2242.1832
  • (15 рджрд┐рд╕рдореНрдмрд░, 2014 - 14 рдЬрдирд╡рд░реА, 2015). рдиреЗрддреНрд░ рд╕рд┐рдВрд╣ рд░рд╛рд╡рдд рдХреЗ рдпрд╛рддреНрд░рд╛-рд╡реГрддреНрдд ‘рдкрддреНрдерд░ рдФрд░ рдкрд╛рдиреА’ рдореЗрдВ рднреЛрдЯрд┐рдпрд╛ рдЬрдирдЬрд╛рддреАрдп рд╕рдорд╛рдЬ рдФрд░ рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐ рдХреА рдЖрддреНрдореАрдп рдЕрднрд┐рд╡реНрдпрдХреНрддрд┐’  рдирд╛рдЧрд░реА рдкрддреНрд░рд┐рдХрд╛, рдирд╛.рдкреНрд░. рд╕рднрд╛, рдХрд╛рд╢реА, рд╕рдВ.-рдбреЙ. рдкрджреНрдорд╛рдХрд░ рдкрд╛рдгреНрдбреЗрдп, рдкреЗрдЬ 16-18, рд╡рд░реНрд╖ 47, рдЕрдВрдХ- 9, ISSN : 2348-0750
  • (рдЕрдкреНрд░реИрд▓-рдЬреВрди, 2015). рдиреАрдо рдХрд╛ рдкреЗреЬ: рд░рд╛рдЬрдиреАрддрд┐ рдХреА рдирд┐рд░реНрдордорддрд╛ рдФрд░ рдЕрдорд╛рдирд╡реАрдпрддрд╛ рд╕реЗ рд╕рд╛рдХреНрд╖рд╛рддреНрдХрд╛рд░-рд╕рдВрдХрд▓реНрдп, рд╣рд┐рдВрджреА рдЕрдХрд╛рджрдореА, рд╣реИрджрд░рд╛рдмрд╛рдж, рдкреНрд░рдзрд╛рди рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ рдЯреА. рдореЛрд╣рди рд╕рд┐рдВрд╣, рд╡рд░реНрд╖ 43, рдЕрдВрдХ 2,  ISSN : 2277-9264
  • (рдЬрдирд╡рд░реА –рдЬреВрди, 2015).рдкреНрд░рд╕рд╛рдж рдХреА рдирд╛рдЯреНрдп-рджреГрд╖реНрдЯрд┐ Humanities and Social Science Review – An International Peer reviewed Journal, P. 109-112, Editor-in-chief, Dr. Vinay Kumar Pandey. Vol.2, No. 1, Vyas Prakahan, Varanasi. ISSN : 2349-55928,
  • (2015). рд╣рд┐рдВрджреА рджрд▓рд┐рдд рдЖрддреНрдордХрдерд╛рдПрдВ: рд╕рд╛рдорд╛рдЬрд┐рдХ рдЕрдиреНрдпрд╛рдп рдХреЗ рдкреНрд░рддрд┐рд░реЛрдз рдХрд╛ рдореБрдЦрд░ рд╕реНрд╡рд░, рдкреНрд░рднрд╛рдЕрдВрдХ 2, ISSN :  2394-5974, P. 61-64, рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ  рдбреЙ. рд░рд╛рдХреЗрд╢ рд░рд╛рдо, рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рдХ: рдбреА.рдП.рд╡реА. рдкреА.рдЬреА. рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА
  • (рдЬрдирд╡рд░реА-рдЬреВрди, 2016). рд╢рд┐рдХрдВрдЬреЗ рдХрд╛ рджрд░реНрдж : рджрд▓рд┐рдд рдЬреАрд╡рди рдХреА рд╢рд╛рдкрд┐рдд рдХрдерд╛, Humanities and Social Science Review International Peer reviewed Journal , Vol. 3, No.1, ISSN : 2318-55928
  • (рдЬреБрд▓рд╛рдИ-рджрд┐рд╕рдВрдмрд░, 2016). рджрд▓рд┐рдд рд╕реН‍рддреНрд░реА : рдЕрдирдВрдд рдЕрднрд┐рд╢рд╛рдк, Humanities and Social Science Review International Peer reviewed Journal, Vol.3, No.2, ISSN-2318-5928
  •  (рдЬреВрди, 2017). ‘рдЧрдгреЗрд╢ рд╢рдВрдХрд░ рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд░реНрдереА рдФрд░ рдЙрдирдХреЗ рдЖрд░рдВрднрд┐рдХ рдирд┐рдмрдВрдз’ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдордп рдбреЙрдЯ рдХреЙрдо, рдЕрдВрдХ 30, ISSN No. 2394-6687
  • (рд╕рд┐рддрдВрдмрд░, 2017). рдЕрд░реНрдзрдХрдерд╛рдирдХ : рд╣рд┐рдВрджреА рдХреА рдкрд╣рд▓реА рдЖрддреН‍рдордХрдерд╛, рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдордп рдбреЙрдЯ рдХреЙрдо,рдЕрдВрдХ 29, ISSN No. 2394-6687
  • (25 рдЬрдирд╡рд░реА, 2019). ‘рддреБрд▓рд╕реА рдХреА рднрдХреНрддрд┐ : рд▓реЛрдХ рдореБрдХреНрддрд┐ рдХрд╛ рд╕рд╛рдзрди’, рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдордп рдбреЙрдЯ рдХреЙрдо, ISSN No. 2394
  •  (рдордИ –рджрд┐рд╕рдВрдмрд░, 2019).’ рд╕рд╛рдд рдХрджрдо: рдирдпрд╛ рдЕрдиреБрднрд╡ рд╕рдВрд╕рд╛рд░ рд░рдЪрддреА рдХрд╣рд╛рдирд┐рдпрд╛рдВ, рдкреБрд╕реН‍рддрдХрд╡рд╛рд░реНрддрд╛, 82,33-34, ISSN No. 2349-1809,
  • (рджрд┐рд╕рдВрдмрд░, 2020). ‘рдЕрдкрдиреЗ рдЕрдкрдиреЗ рджрдВрдбрдХрд╛рд░рдгреН‍рдп, рдкрд╛рдЦреА, рдкреГ.рд╕рдВ. 85-88, рд╕рдВрдкрд╛. рдЬреЛрд╢реА, рдЕрдкреВрд░реНрд╡, рдиреЛрдпрдбрд╛, рдЧреМрддрдо рдмреБрджреНрдз рдирдЧрд░, рдЙрддреН‍рддрд░ рдкреНрд░рджреЗрд╢ред
  • (рдЬрдирд╡рд░реА-рдорд╛рд░реНрдЪ,2021). рднрдХреНрддрд┐ рдЖрдВрджреЛрд▓рди рдореЗрдВ рдорд░рд╛рдареА рд╕рдВрддреЛрдВ рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛,рд╣рд┐рдВрджреБрд╕реНрддрд╛рдиреА рддреНрд░реИрдорд╛рд╕рд┐рдХ,рд╢рддрд╛рдмреНрджреА рдХреА рдУрд░,рднрд╛рдЧ-82,рдЕрдВрдХ -1,рдкреГрд╖реНрда рд╕рдВрдЦреНрдпрд╛:90-93, рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ ,рд╣рд┐рдВрджреБрд╕реНрддрд╛рдиреА рдПрдХреЗрдбрдореА, рдпреВрдЬреАрд╕реА рдХреЗрдпрд░ рд▓рд┐рд╕реНрдЯ рдХреНрд░рдорд╛рдВрдХ 27,рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ:рд╕рд┐рдВрд╣,рдЙрджрдп рдкреНрд░рддрд╛рдк, рдЖрдИрдПрд╕рдПрд╕рдПрди- 0378-391×,

 

рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ  : ‘‘рд╣реНрдпреВрдореИрдирд┐рдЯреАрдЬ рдПрдВрдб рд╕реЛрд╢рд▓ рд╕рд╛рдЗрдВрд╕ рд░рд┐рд╡реНрдпреВ‘‘-рдПрди рдЗрдВрдЯрд░рдиреЗрд╢рдирд▓ рдкреАрдЕрд░ рд░рд┐рд╡реНрдпреВрдб рд░реЗрдлреНрд░реАрдб рдЬрд░реНрдирд▓ ISSN 2349-5928, рд╡реНрдпрд╛рд╕ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА

 

рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рд┐рдд рдкреБрд╕реНрддрдХреЗрдВ :                      

            1.         рдирд╡рдЬрд╛рдЧрд░рдг : рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╣рд╛рдиреА рдФрд░ рдмрдВрдЧ рдорд╣рд┐рд▓рд╛, рдЖрд╢реАрд╖ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рдирдХрд╛рдирдкреБрд░рдкреНрд░рдердо рд╕рдВрд╕реНрдХрд░рдг2013, ISBN 978-81-                        89457-66-2

            2.         рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг рдЪрд┐рдВрддрд╛, рдЕрдЬреНрдЮреЗрдп рдФрд░ рдЖрдзреБрдирд┐рдХ рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐, рдЕрдирд╛рдорд┐рдХрд╛ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рдирдЗрд▓рд╛рд╣рд╛рдмрд╛рдж, рдкреНрд░рдердо                               рд╕рдВрд╕реНрдХрд░рдг2013, ISBN 978-81-87770-56-5     

            3.         рдЕрд░реНрдзрдХрдерд╛рдирдХ: рдЬреИрди рдХрд╡рд┐ рдмрдирд╛рд░рд╕реА рджрд╛рд╕ рдХреА рдЖрддреНрдордХрдерд╛ рдФрд░ рдЙрд╕рдХрд╛ рд╕рдордп, рднрд╛рд░рддреА рдкрдмреНрд▓рд┐рдХреЗрд╢рдирдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реАрдкреНрд░рдердо рд╕рдВрд╕реНрдХрд░рдг- 2015ISBN 978-93-85000-24-9

рдкреБрд╕реНрддрдХреЛрдВ рдореЗрдВ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рд┐рдд рдЕрдзреНрдпрд╛рдп:

  • (2003). рдирд┐рддреНрдпрд╛рдирдВрдж рддрд┐рд╡рд╛рд░реА: рд╕рдШрди рдЗрддрд┐рд╣рд╛рд╕-рдмреЛрдз рдФрд░ рдЧрд╣рд░реА рдорд╛рдирд╡реАрдп рдкреНрд░рддрд┐рдмрджреНрдзрддрд╛ рдХреЗ рдЖрд▓реЛрдЪрдХ’-рдмрд╛рдгрднрдЯреНрдЯ рдХрд╛ рдорди, рд╕рдВ. рдбреЙ. рдХрд┐рд░рди рд╢рд░реНрдорд╛ рд╡  рдбреЙ, рдЕрдВрдЧрдж рддрд┐рд╡рд╛рд░реА, рд╡рд┐рдЪрд╛рд░ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди, рджрд┐рд▓реНрд▓реАред
  • (2012). рдЕрдХрде рдХрдерд╛ - рд░рдореЗрд╢ рдЪрдиреНрджреНрд░ рд╕рд┐рдиреНрд╣рд╛, рдбреЙ. рдЕрдЦрд┐рд▓реЗрд╢ рдХреБрдорд╛рд░ рджреБрдмреЗ, рд╕рдордХрд╛рд▓реАрди рд╣рд┐рдВрджреА рдЙрдкрдиреНрдпрд╛рд╕рдГ рд╕реГрдЬрди рдХреЗ рд╡рд┐рд╡рд┐рдз рдЖрдпрд╛рдо, рдкреНрд░рдердо рд╕рдВрд╕реНрдХрд░рдг, рд╕рдВ.  рдбреЙ. рдкреБрдиреАрдд рдХреБрдорд╛рд░ рд░рд╛рдп, рд╕рдВрдЬрдп рдмреБрдХ рд╕реЗрдВрдЯрд░, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА, ISBN : 978-81-7741-162-1
  • (2015). ‘Vocational Education in India’, Professionalization of education in India : Emerging Scenario & Perspective, Page 219-223рдП1st Ed., Chief Editor Prof. R.P.Shukla, Bharti Publication, New Delhi.
  • (2016). рдирд╛рдЧрд╛рд░реНрдЬреБрди рдХрд╛ рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг-рд░рд╛рдЧ- рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдореЗрдВ рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг, рд╕рдореНрдкрд╛рджрдХ-рд╢рд┐рд╡реЗрдиреНрджреНрд░ рдХреБрдорд╛рд░ рдореМрд░реНрдп, рдордиреАрд╖рд╛ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди рдПрд╡рдВ рд╢реЛрдз рд╡рд┐рд╡реЗрдХ рд╕рдВрд╕реНрдерд╛, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА, рдкреНрд░рдердо рд╕рдВрд╕реНрдХрд░рдг, рдкреГ.рд╕рдВ.. 185-192 ISBN : 978-98-82061-34-2
  • (2016). рджрд▓рд┐рдд рд╕реНрддреНрд░реА рдЖрддреНрдордХрдерд╛рдХрд╛рд░: рдпрдерд╛рд░реНрде рдХреЗ рдирдП рдЖрдпрд╛рдо, рдкреНрд░рддрд┐рдорд╛рдиреЛрдВ рдХреЗ рд╕рд╛рдВрдЪреЗ рдореЗрдВ рджрд▓рд┐рдд рд╡рд┐рдорд░реНрд╢, рдбреЙ. рдЕрд░рд╡рд┐рдиреНрдж рдХреБрдорд╛рд░, рдбреЙ. рдореБрдВрдХреЗрд╢ рдХреБрдорд╛рд░ рд╢реБрдХреНрд▓, рдкреГ.рд╕рдВ. 101-105, рдордиреАрд╖рд╛ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА, ISBN : 978-93-85-789-04-5
  • (2016). рдЬреБрд▓реВрд╕: рд╡рд┐рд╢реНрд▓реЗрд╖рдг рдФрд░ рдореВрд▓реНрдпрд╛рдВрдХрди, рдкреНрд░реЗрдордЪрдВрдж рдХреА рдХрд╣рд╛рдирд┐рдпрд╛рдБ’, MHD-10, рдкреГ. рд╕рдВ. 24-37, рдЗрдВрджрд┐рд░рд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдореБрдХреНрдд рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА, ISBN : 978-93-86100-95-5
  • рд░реЗрдЦрд╛рдЪрд┐рддреНрд░реЛрдВ рдХрд╛ рд╡реИрд╢рд┐рд╖реНрдЯреНрдп рдФрд░ рдкрд░рдореНрдкрд░рд╛-рдИ.рдкреА.рдЬреА. рдкрд╛рдард╢рд╛рд▓рд╛, рдПрдо.рдПрдЪ.рдЖрд░.рдбреА., рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА
  • рд╡реНрдпрдВрдЧреНрдп рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп-рдИ.рдкреА.рдЬреА. рдкрд╛рдард╢рд╛рд▓рд╛, рдПрдо.рдПрдЪ.рдЖрд░.рдбреА., рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА
  • рднрд░рддрдореБрдирд┐ рдФрд░ рдЙрдирдХрд╛ рдирд╛рдЯреНрдпрд╢рд╛рд╕реНрддреНрд░ рдИ.рдкреА.рдЬреА. рдкрд╛рдард╢рд╛рд▓рд╛, рдПрдо.рдПрдЪ.рдЖрд░.рдбреА., рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА
  • рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд┐рдиреЗрдорд╛ рдХреА рдкреВрд░реНрд╡рдХрдерд╛, рднрд╛рд░рддреАрдп рд╕рд┐рдиреЗрдорд╛ рдХрд╛ рд╢рддрд╛рдмреНрджреА рд╡рд░реНрд╖: рдкрд╣рдЪрд╛рди рдФрд░ рдкреНрд░рддрд┐рд░реЛрдз, рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ рдбреЙ. рд╡рдВрджрдирд╛ рдЭреЙ,  рдкреНрд░рддрд┐рд╢реНрд░реБрддрд┐ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди, рдХреЛрд▓рдХрд╛рддрд╛, ISBN : 978-83772-48-3, 2016
  • рд░рд╕ рд╕рд┐рджреНрдзрд╛рдВрдд-рдИ.рдкреА.рдЬреА. рдкрд╛рдард╢рд╛рд▓рд╛ рдПрдо.рдПрдЪ.рдЖрд░.рдбреА., рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА
  • (01 рдирд╡рдВрдмрд░,  2018-28 рдлрд░рд╡рд░реА, 2019). рдкреНрд░рдХреГрддрд┐ рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг рдФрд░ рдЖрдзреБрдирд┐рдХ рдХрд╡рд┐рддрд╛ рд╢реАрд░реНрд╖рдХ рдореЙрдбреНрдпреВрд▓ (рдЪрд╛рд░реЛ рдХреНрд╡рд╛рдбреНрд░реЗрдВрдЯреНрд╕ рд╕рд╣рд┐рдд) рдХрд╛ рдирд┐рд░реНрдорд╛рдг рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╛ рдкреНрд░рдердо рдСрди рд▓рд╛рдЗрди рдкреБрдирд╢реНрдЪрд░реНрдпрд╛  рдкрд╛рдареНрдпрдХреНрд░рдо(20рд╡реАрдВ рд╢рддрд╛рдмреНрджреА рдХреА рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛ рдХреЗ рдкреНрд░рдореБрдЦ рдкреНрд░рд╕реНрдерд╛рди), рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.рд╡рд░реНрдзрд╛ рдПрд╡рдВ рдорд╛рдирд╡ рд╕рдВрд╕рд╛рдзрди рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рдордВрддреНрд░рд╛рд▓рдп,рднрд╛рд░рдд рд╕рд░рдХрд╛рд░ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдкреНрд░рд╛рдпреЛрдЬрд┐рддред
  • (2020). рд░рд╣реАрдо рдХреЗ рдХрд╛рд╡реН‍рдп рдореЗрдВ рд▓реЛрдХрдЪреЗрддрдирд╛ рд╢реАрд░реНрд╖рдХ рдореЙрдбреНрдпреВрд▓ (рдЪрд╛рд░реЛ рдХреНрд╡рд╛рдбреНрд░реЗрдВрдЯреНрд╕ рд╕рд╣рд┐рдд) рдХрд╛ рдирд┐рд░реНрдорд╛рдг, рдЕрд░реНрдкрд┐рдд
  •  (2020). рд░реЗрдЦрд╛рдЪрд┐рддреНрд░: рдЖрдзреБрдирд┐рдХ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рдХреА рдПрдХ рдорд╣рддреН‍рд╡рдкреВрд░реНрдг рд╡рд┐рдзрд╛, рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╛ рдХрдереЗрддрд░ рдЧрджреНрдп: рдкрд░рдВрдкрд░рд╛ рдФрд░ рдкреНрд░рдпреЛрдЧ, рдкреГ.рд╕рдВ. 131-136, рдорд┐рд╢реНрд░, рджрдпрд╛рдирд┐рдзрд┐, рд╕рдВрдкрд╛., рджрд┐рд▓реН‍рд▓реА, рд╡рд╛рдгреА  рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди, ISBN: 978-93-89563-39-9
  •  (2020). рд╣рд┐рдВрджреА рднрд╛рд╖рд╛: рд╡рд┐рд╡рд┐рдз рд░реВрдк, рд╣рд┐рдВрджреА рднрд╛рд╖рд╛ рдХреА рдкрд░рдВрдкрд░рд╛: рдкреНрд░рдпреЛрдЧ рдФрд░ рд╕рдВрднрд╛рд╡рдирд╛рдПрдВ, рдкреГ.рд╕рдВ. 41-48, рдорд┐рд╢реНрд░, рджрдпрд╛рдирд┐рдзрд┐, рд╕рдВрдкрд╛., рджрд┐рд▓реН‍рд▓реА, рд╡рд╛рдгреА  рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди,  ISBN: 978-9389563-38-2
  • (09 рдЕрдЧрд╕реНрдд, 2020). рдирдИ рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдиреАрддрд┐,2020:рдЧреБрдгрд╡рддреНрддрд╛рдкреВрд░реНрдг рдЙрдЪреНрдЪрддрд░ рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдХрд╛ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╛рд╕,рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдиреАрддрд┐,2020:рдПрдХ рд╕рд┐рдВрд╣рд╛рд╡рд▓реЛрдХрди’ (рдИ-рдмреБрдХ)рдкреГрд╖реНрда рд╕рдВрдЦреНрдпрд╛:15-19,рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ:рдард╛рдХреБрд░,рдЧреЛрдкрд╛рд▓ рдХреГрд╖реНрдг, рд░рд╛рдп, рдордиреЛрдЬ рдХреБрдорд╛рд░,рд╡рд░реНрдзрд╛,рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдЖрдИрдПрд╕рдмреАрдПрди -978-96-90381-01-2
  • (рдлрд░рд╡рд░реА, 2021). рд╡реИрд╢реНрд╡рд┐рдХ рддреБрд▓рдирд╛рддреНрдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп,рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдиреАрддрд┐,2020: рдХреНрд░рд┐рдпрд╛рдиреНрд╡рдпрди рдХреЗ рд╕реВрддреНрд░’ (рдИ-рдмреБрдХ),рдкреГрд╖реНрда рд╕рдВрдЦреНрдпрд╛:76-87,рдкреНрд░рдзрд╛рди рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ: рдХреБрдорд╛рд░, рдордиреЛрдЬ,рд░рд╛рдп, рдЕрдирд┐рд▓,рд╡рд░реНрдзрд╛,рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рдЖрдИрдПрд╕рдмреАрдПрди -978-93-90381-11-1,15
  • (рдЬрдирд╡рд░реА, 2022).рдЧрд╛рдВрдзреА рдФрд░ рд╡реИрд╢реНрд╡рд┐рдХ рдлрд▓рдХ рдореЗрдВ рд╣рд┐рдВрджреА,рдЧрд╛рдВрдзреА рдХреА рдЙрдкрд╕реНрдерд┐рддрд┐:рд╡рд┐рд╡рд┐рдз рд╡рд┐рддрд╛рди,рдкреГрд╖реНрда рд╕рдВрдЦреНрдпрд╛-181-185,рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ-рд╢реБрдХреНрд▓,рд╣рдиреБрдорд╛рди рдкреНрд░рд╕рд╛рдж, рдореБрдВрдмрдИ, рдкреНрд░рд▓реЗрдХ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди, рдЖрдИрдПрд╕рдмреАрдПрди -978-93-5500-391-1

рдкрддреНрд░рд┐рдХрд╛рдУрдВ рдореЗрдВ рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рд┐рдд рд╕рдореАрдХреНрд╖рд╛:         

  • (рдЕрдкреНрд░реИрд▓-рдЬреВрди, 1999).  рд░реЗрдгреБ рдХрд╛ рдХрдерд╛-рд╕рдВрд╕рд╛рд░, рд╕рдореАрдХреНрд╖рд╛, рддреНрд░реИрдорд╛рд╕рд┐рдХ, рд╕рдВ. рдкреНрд░реЛ. рдЧреЛрдкрд╛рд▓ рд░рд╛рдп, рдкрдЯрдирд╛ред
  •  (рдЬреБрд▓рд╛рдИ-рд╕рд┐рддрдореНрдмрд░, 2009). рдлрдгреНрдбрд╛ рдореИрдиреЗрдЬрдореЗрдВрдЯ рдХрд╛ рдпрд╛рдиреА рд╕рдм рдХреБрдЫ рдЦрд░реА-рдЦрд░реА-рд╕рдореАрдХреНрд╖рд╛’ рддреНрд░реИрдорд╛рд╕рд┐рдХ, рд╕рдВ. рдбреЙ. рд╕рддреНрдпрдХрд╛рдо, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реАред
  • (рдорд╛рд░реНрдЪ-рдЕрдкреНрд░реИрд▓, 2010). рдордиреБрд╖реНрдпрддрд╛ рдХреЗ рдкрдХреНрд╖ рдХреА рдХрд╡рд┐рддрд╛рдПрдВ’ - рдкреБрд╕реНрддрдХ рд╡рд╛рд░реНрддрд╛, рдЕрдВрдХ-27, рд╕рдВ. рднрд╛рд░рдд рднрд╛рд░рджреНрд╡рд╛рдЬ, рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░ред
  • (рдЕрдкреНрд░реИрд▓-рдЬреВрди, 2010). рдЕрдХрде рдХрдерд╛ – рд╕рдореАрдХреНрд╖рд╛, рддреНрд░реИрдорд╛рд╕рд┐рдХ, рд╡рд░реНрд╖ 43, рдЕрдВрдХ-1, рд╕рдВ. рдкреНрд░реЛ. рд╕рддреНрдпрдХрд╛рдо, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реАред
  • (рдЬреБрд▓рд╛рдИ-рд╕рд┐рддрдВрдмрд░,  2011). рд╣реМрд▓реЗ рдЖрдХреНрд░реЛрд╢ рдХреА рдХрд╡рд┐рддрд╛рдПрдВ – рд╕рдореАрдХреНрд╖рд╛, рддреНрд░реИрдорд╛рд╕рд┐рдХ, рдЬреБрд▓рд╛рдИ-рд╕рд┐рддрдВрдмрд░,  2011,  рд╕рдВ. рдкреНрд░реЛ.  рд╕рддреНрдпрдХрд╛рдо, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реАред
  • (рдЕрдХреНрдЯреВрдмрд░, 2016).рд▓рд▓рдореБрдирд┐рдпрд╛ рдШреЛрд╕рд▓рд╛ рдХрд╣рд╛рдВ рдмрдирд╛рдУрдЧреА’ (рдХрд╡рд┐рддрд╛ рд╕рдВрдЧреНрд░рд╣), рдЖрдирдВрдж рд╡рд░реНрдзрди рд╢рд░реНрдорд╛, рд╕реЛрдЪ рд╡рд┐рдЪрд╛рд░, рдкреГ. рд╕рдВ. 61, рд╡рд░реНрд╖-8, рдЕрдВрдХ-4, ISSN : 2319-4375
  • 15 рдорд╛рд░реНрдЪ,  2018). рдХрд┐рд░реНрддрдирд┐рдпрд╛ рд╕рдВрд╕реН‍рдХреГрддрд┐ рдХрд╛ рдкреНрд░рддрд┐рд░реЛрдзреА рд╕реН‍рд╡рд░, рдЙрддреНрддрд░ рдЙрдЬрд╛рд▓рд╛, рд╣рд▓реН‍рджреНрд╡рд╛рдиреА рд╕рдВрд╕реН‍рдХрд░рдгред
  • (рдЬрдирд╡рд░реА-рдлрд░рд╡рд░реА, 2018). рджреБрд░реНрдзрд░реНрд╖ рдЬреАрд╡рди рдХреА рдХрдерд╛,  рдкреБрд╕реН‍рддрдХ рд╡рд╛рд░реНрддрд╛, рдЕрдВрдХ – 74, рдкреГ. 55-57, рд╕рдВрд░рдХреНрд╖рдХ рд╕рдВрдкрд╛рджрдХ -рдЧрд┐рд░реАрд╢реН‍рд╡рд░ рдорд┐рд╢реНрд░, рд╡рд░реНрдзрд╛ISSN : 2349- 1809

рд░рд╛рдЬреНрдп рд╕реНрддрд░реАрдп/рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп/рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА, рд╕рдореНрдореЗрд▓рди/ рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ рдореЗрдВ рдкреНрд░рд╕реНрддреБрдд рд╢реЛрдз- рдкрддреНрд░ рдПрд╡рдВ рдЖрд▓реЗрдЦ:

рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдард┐рдпреЛрдВ рдореЗрдВ рдкреНрд░рд╕реНрддреБрдд  рд╢реЛрдзрдкрддреНрд░ -             

  • (23-24 рдлрд░рд╡рд░реА, 2003). ‘рд▓реЛрдХ рдЪреЗрддрдирд╛ рдФрд░ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп-рддреБрд▓рд╕реАрджрд╛рд╕ рдХреЗ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╕рдВрджрд░реНрдн рдореЗрдВ’-рдЬрдирд╕рдВрдЦреНрдпрд╛ рдПрд╡рдВ рд╡рд┐рдХрд╛рд╕, рдЬреЗ. рдПрд╕. рдПрдЪ рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рдЕрдорд░реЛрд╣рд╛, рдЙ. рдкреНрд░.ред
  • (11-12 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2003). ‘рд╕реНрд╡рд╛рддрдВрддреНрд░реНрдпреЛрддреНрддрд░ рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╣рд╛рдиреА: рд╕рдВрд╢реНрд▓рд┐рд╖реНрдЯ рдЬреАрд╡рдирд╛рдиреБрднрд╡реЛрдВ рдХреА рдЕрднрд┐рд╡реНрдпрдХреНрддрд┐’ - рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╣рд╛рдиреА: рдирдИ рдХрд╣рд╛рдиреА рд╕реЗ рдЖрдЬ рддрдХ, рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рд╕реНрдирд╛рддрдХреЛрддреН‍рддрд░ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд░рд╛рдиреАрдЦреЗрдд, рдЕрд▓реНрдореЛреЬрд╛ред
  • рдЕрдЬреНрдЮреЗрдп, рд╕рдВрд╡реЗрджрдирд╛ рдФрд░ рднрд╛рд╖рд╛-рд╢рд┐рд▓реНрдк’-35рд╡рд╛рдБ рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рдЕрдзрд┐рд╡реЗрд╢рди рдХрд░реНрдирд╛рдЯрдХ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдзрд╛рд░рд╡рд╛реЬред
  • (09 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2004). ‘рдЧрджреНрдпрдХрд╛рд░ рдорд╣рд╛рджреЗрд╡реА рд╡рд░реНрдорд╛ рдХреЗ рд╕рд░реЛрдХрд╛рд░’, - рдорд╣рд╛рджреЗрд╡реА рдХрд╛ рд░рдЪрдирд╛-рд╕рдВрд╕рд╛рд░, рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рднрд╛рд░рдд рд╕рд░рдХрд╛рд░ рд╡ рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ рдХреБрдорд╛рдКрдВ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдиреИрдиреАрддрд╛рд▓ред
  • (13 рдлрд░рд╡рд░реА, 2005). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛ рдХреЗ рдмрджрд▓рддреЗ рдкрд░рд┐рджреГрд╢реНрдпрдГ рджрд╢рд╛ рдПрд╡рдВ рджрд┐рд╢рд╛’ - 21рд╡реАрдВ рд╕рджреА рдореЗрдВ рднрд╛рд░рдд: рджрд╢рд╛ рдПрд╡рдВ рджрд┐рд╢рд╛, рдЬреЗ. рдПрд╕. рдПрдЪ рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рдЕрдорд░реЛрд╣рд╛, рдЙ. рдкреНрд░.ред
  • (08-09 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2006).‘рдХреМрдЯрд┐рд▓реАрдп рдЕрд░реНрдерд╢рд╛рд╕реНрддреНрд░ рдХреА рд╕реНрддреНрд░реА-рджреГрд╖реНрдЯрд┐’, ’рд╡реВрдореЗрди рдЗрди рдзрд░реНрдорд╢рд╛рд╕реНрддреНрд░рд╛рдЬрдГ рдП рдлреЗрдиреЛрдореЗрдиреЛрд▓реЙрдЬрд┐рдХрд▓ рдПрдВрдб рдХреНрд░рд┐рдЯрд┐рдХрд▓ рдПрдирд╛рд▓рд┐рд╕рд┐рд╕’, рд╕рдорд╛рдЬ рд╡рд┐рдЬреНрдЮрд╛рди рд╕рдВрдХрд╛рдп, рдмреА. рдПрдЪ. рдпреВ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (01-02 рдлрд░рд╡рд░реА, 2008). ‘рд╕рд╛рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐рдХ рдПрдХрддрд╛ рдореЗрдВ рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╛ рдЕрд╡рджрд╛рди’,  рд╡реА. рдПрд╕. рдПрд╕. рдбреА рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рдХрд╛рдирдкреБрд░, рдЙ. рдкреНрд░.ред
  • (19-20 рдорд╛рд░реНрдЪ,)рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг рдЪрд┐рдВрддрд╛ рдХреЗ рдХрд╡рд┐ рдЕрдЬреНрдЮреЗрдп’- рд╡реИрд╢реНрд╡рд┐рдХ рдЪреБрдиреМрддрд┐рдпрд╛рдБ, рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп, рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐ рд╕рдорд╛рдЬ рдФрд░ рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдгрдХрд╛. рд╣рд┐. рд╡рд┐. рд╡рд┐., рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (27-28 рдирд╡рдВрдмрд░, 2010). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛ рдХрд╛ рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг рдкрдХреНрд╖’ - рд╕рдорд╛рдЬрд╢рд╛рд╕реНрддреНрд░ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рд╕реНрдирд╛рддреНрддрдХреЛрддреНрддрд░ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд░рд╛рдордирдЧрд░ ред
  • (01-02 рджрд┐рд╕рдВрдмрд░, 2011). ‘рд╡реНрдпрд╛рд╡рд╣рд╛рд░рд┐рдХ рд╕рдореАрдХреНрд╖рд╛ рдХреА рдЪреБрдиреМрддрд┐рдпрд╛рдБ’- рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдХреА рд╡реНрдпрд╛рд╡рд╣рд╛рд░рд┐рдХ рд╕рдореАрдХреНрд╖рд╛, рд╣рд┐рдВрджреА- рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдмреА.рдПрдЪ.рдпреВ,  рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (14-15 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2012).рдЕрдВрдмреЗрдбрдХрд░ рдФрд░ рджрд▓рд┐рдд рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп’, рдЕрдВрдмреЗрдбрдХрд░ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рджрд┐рд▓реНрд▓реАред
  • (24-25 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2013). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рдкрддреНрд░рдХрд╛рд░рд┐рддрд╛ рдХреЗ рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рдореЗрдВ рд╕реВрдЪрдирд╛ рддрдХрдиреАрдХ рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛’, рд╕реВрдЪрдирд╛ рддрдХрдиреАрдХ рдФрд░ рд╣рд┐рдВрджреА рдкрддреНрд░рдХрд╛рд░рд┐рддрд╛, рд░рд╛. рд╕рдВ.ред
  • (10-11 рдЕрдХреН‍рдЯреВрдмрд░, 2015). ‘рд╕рдордХрд╛рд▓реАрди рд╕рдорд╛рдЬрд┐рдХ-рд╕рд╛рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐рдХ рдЪреБрдиреМрддрд┐рдпрд╛рдВ рдФрд░ рд╣рд┐рдВрджреА рдХреА рджрд▓рд┐рдд рдЖрддреНрдордХрдерд╛рдПрдВ’, рд╕реЛрд╕рд▓ рдЯреНрд░рд╛рдВрд╕рдлрд╛рд░рдореЗрд╢рди рдПрдордВрдЧ рд╢реЗрдбреНрдпреВрд▓ рдХреЙрд╕реНрдЯ рдПрдгреНрдб рдЯреНрд░рд╛рдпрдмрд▓ рдХрдореНрдкреНрдпреВрдирд┐рдЯреАрдЬ рдСрдл рдорд╛рдЙрдЯреЗрдВрди рд░реАрдЬрди-рдорд┐рде рдСрд░ рд░рд┐рдпрд▓рд┐рдЯреА, ICSSR & UOU, Haldwaniред
  • (08-09 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2015). ‘рднрд╛рд░рддреАрдп рдкрд░рдВрдкрд░рд╛ рдореЗрдВ рд╕реНрддреНрд░реА-рдЪреЗрддрдирд╛ рдХреА рдкрд╣рдЪрд╛рди’, рднрд╛рд░рддреАрдп рдкрд░рдВрдкрд░рд╛, рдЖрдзреБрдирд┐рдХрддрд╛ рдФрд░ рд╕реНрддреНрд░реА-рд╡рд┐рдорд░реНрд╢, рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ рдФрд░ рдкрд╛рд▓рд┐ рдПрд╡рдВ рдмреМрджреНрдз рдЕрдзреНрдпрдпрди рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХрд╛. рд╣рд┐. рд╡рд┐. рд╡рд┐., рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА рдХрд╛ рд╕рдВрдпреБрдХреНрдд рдЖрдпреЛрдЬрдиред
  • (14-16 рдЬрдирд╡рд░реА, 2015).‘рдирд╛рдЯрдХрдХрд╛рд░ рдкреНрд░рд╕рд╛рдж: рд╡рд┐рдЧрдд рдХреА рдКрд░реНрдЬрд╛ рд╕реЗ рдЖрдЧрдд рдФрд░ рдЕрдирд╛рдЧрдд рдХреА рдЪреБрдиреМрддрд┐рдпреЛрдВ рдХрд╛ рд╕рд╛рдордирд╛’- рднрд╛рд░рддреАрдп рд▓реЗрдЦрдХ рд╢рд┐рд╡рд┐рд░ рдПрд╡рдВ рдЬрдпрд╢рдВрдХрд░ рдкреНрд░рд╕рд╛рдж рдХреА рд╕реГрдЬрди-рдпрд╛рддреНрд░рд╛ рдкрд░ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареАред
  • (02-03 рдлрд░рд╡рд░реА, 2015). рдЗрдХреНрдХреАрд╕рд╡реАрдВ рд╕рджреА рдХреА рдЪреБрдиреМрддрд┐рдпрд╛рдБ рдФрд░ рдмрд╛рд▓ рд╕рд╣рд┐рддреНрдп рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛’, рдЗрдХреНрдХреАрд╕рд╡реАрдВ рд╕рджреА рдХреА рдЪреБрдиреМрддрд┐рдпрд╛рдБ: рдмрд╛рд▓ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдХреА рд╕рдВрднрд╛рд╡рдирд╛рдПрдВ, рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХрд▓рд╛ рд╕рдВрдХрд╛рдп, рдмреА.рдПрдЪ.рдпреВ., рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (24-25 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2015). ‘рдкреНрд░реЛрдлреЗрд╢рдирд▓рд╛рдЗрдЬреЗрд╢рди рдСрдл рдПрдЬреБрдХреЗрд╢рди, рдкреНрд░рд╛рдмреНрд▓рдореНрд╕ рдПрдгреНрдб рдЕрдкрд╛рд░рдЪреНрдпреВрдирд┐рдЯреАрдЬ рдЗрди рдЗрдВрдбрд┐рдпрд╛’, рдХрд▓рд╛ рд╕рдВрдХрд╛рдп, рдмреА.рдПрдЪ.рдпреВ., рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (30-31 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2015). ‘рд╕реНрддреНрд░реА рдФрд░ рд░рд╛рдЬрдиреАрддрд┐: рдЬреЛрдЦрд┐рдо рдХреЗ рдкреНрд░рд╢реНрди’ рдЙрддреНрддрд░ рд╕рдордп рдореЗрдВ рд╕реНрддреНрд░реА: рдкреНрд░рддрд┐рд░реЛрдз рдФрд░ рд╕рдВрдШрд░реНрд╖ рдЪреЗрддрдирд╛, рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХрд▓рд╛ рд╕рдВрдХрд╛рдп, рдмреА.рдПрдЪ.рдпреВ., рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (17-18 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2016). ‘рдЕрдореНрдмреЗрдбрдХрд░ рдЪрд┐рдВрддрди рдФрд░ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп’, ‘‘рджрд▓рд┐рдд рдЖрддреНрдордХрдерд╛: рд╕рдВрд╡реЗрджрдирд╛ рдФрд░ рд╢рд┐рд▓реНрдк ‘‘рд╢реАрд░реНрд╖рдХ рдЖрд▓реЗрдЦ, рдЕрдореНрдмреЗрдбрдХрд░ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рджрд┐рд▓реНрд▓реАред
  • (07 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд, 2016). ‘рд╕рдорд╛рдЬ рдирд┐рд░реНрдорд╛рдг рдореЗрдВ рдкреБрд╕реНрддрдХрд╛рд▓рдп рдПрд╡рдВ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛, рд╕рдорд╛рдЬ рдирд┐рд░реНрдорд╛рдг рдореЗрдВ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛’ рд╢реНрд░реА рд╕реНрдпрд╛рджреНрд╡рд╛рдж рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рднрджреИрдиреА, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  •  (01-02 рдЕрдХреН‍рдЯреВрдмрд░, 2016). ‘рдХрд╣рд╛рдиреА, рдирдпреА рдХрд╣рд╛рдиреА рдФрд░ рднреАрд╖реНрдо рд╕рд╛рд╣рдиреА’, рднреАрд╖реНрдо рд╕рд╛рд╣рдиреА рдХрд╛ рд░рдЪрдирд╛ рд╕рдВрд╕рд╛рд░, рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдиреНрджреВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (20-21 рдЯрдХреН‍рдЯреВрдмрд░, 2016). ‘рд░рд╛рдЬреЗрдиреНрджреНрд░ рдпрд╛рджрд╡ рдХреА рдкрддреНрд░рдХрд╛рд░рд┐рддрд╛ рдФрд░ рд╕рдордХрд╛рд▓реАрди рд╡рд┐рдорд░реНрд╢’, рд╣рд┐рдВрджреА рдХреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдпрд┐рдХ рдкрддреНрд░рдХрд╛рд░рд┐рддрд╛, ‘рд╣рдВрд╕’ рдФрд░ рд░рд╛рдЬреЗрдиреНрджреНрд░ рдпрд╛рджрд╡, рд╕рд╛рдЦреА рдПрд╡рдВ рднреЛрдЬрдкреБрд░реА рдЕрдзреНрдпрдпрди рдХреЗрдиреНрджреНрд░ рдХрд╛ рд╕рдВрдпреБрдХреНрдд рдЖрдпреЛрдЬрдиред
  • (19-21 рдлрд░рд╡рд░реА, 2018).‘рдЖрдЪрд╛рд░реНрдп рд╢рд┐рд╡рдкреВрдЬрди рд╕рд╣рд╛рдп рдФрд░ рд░рд╛рд╣реБрд▓ рд╕рд╛рдВрдХреГрддреНрдпрд╛рдпрди: рд╣рд┐рдВрджреА рдирд╡рдЬрд╛рдЧрд░рдг рдХреЗ рдкрд░рд┐рдкреНрд░реЗрдХреНрд╖реНрдп рдореЗрдВ ‘рд╢рд┐рд╡рдкреВрдЬрди рд╕рд╣рд╛рдп рдХрд╛ рдХрдерд╛ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп’ рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдорд╣рд┐рд▓рд╛ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдорд╛рд▓рд╡реАрдп рдореВрд▓реНрдп рдЕрдиреБрд╢реАрд▓рди рдХреЗрдВрджреНрд░ рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдВрджреВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ. рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.,рд╡рд░реНрдзрд╛ ред
  • (13-15 рдЬрдирд╡рд░реА, 2015). ‘рдорд╛рдзреНрдпрдо рдХрд╛ рдкреНрд░рд╢реНрди рдФрд░ рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ ‘рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛, рджрд░реНрд╢рди рдФрд░ рд╕рдорд╛рдЬ, рдкреНрд░рд╛рд╕рдВрдЧрд┐рдХ рд╡рд┐рдорд░реНрд╢ рдХреЗ рдкреНрд░рдореБрдЦ рдЖрдпрд╛рдо рдкрд░ рдХреЗрджреНрд░рд┐рдд рд░рд╛.рд╕рдВ. рдПрд╡рдВ рд▓реЗрдЦрдХ рд╢рд┐рд╡рд┐рд░, рднрд╛.рджрд╛.рдЕрдиреБ.рдк., рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА, рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдЕрдХрд╛рджрдореА, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА, рдЙ.рдкреНрд░. рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рд▓рдЦрдирдК, рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рд╢рд╛. рд╡рд┐рднрд╛рдЧ рдо.рдЧрд╛рдВ.рдХрд╛рд╢реА рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рдкреАрда, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  •  (07-09 рдлрд░рд╡рд░реА, 2019). 21рд╡реАрдВ рд╕рджреА рдХреА рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛: рдкреНрд░рд╡реГрддреНрддрд┐рдпрд╛рдВ рдПрд╡рдВ рд╕рдВрднрд╛рд╡рдирд╛рдПрдВ’, рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.,рд╡рд░реНрдзрд╛ рдПрд╡рдВ рдХрд╛рд▓рд┐рдХрдЯ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдХреЗрд░рд▓ рдХреЗ рд╕рдВрдпреБрдХреНрдд рддрддреНрд╡рд╛рд╡рдзрд╛рди рдореЗрдВ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ 21рд╡реАрдВ рд╕рджреА рдХреА рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛: рд╕рдВрднрд╛рд╡рдирд╛рдПрдВ  рдПрд╡рдВ рдЪреБрдиреМрддрд┐рдпрд╛рдВ’ рд╢реАрд░реНрд╖рдХ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрд▓реЗрдЦ рдкреНрд░рд╕реНрддреБрддред
  • (07 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд, 2019). рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░, рдПрдо.рдЬреА.рдП.рдПрдЪ.рд╡реА, рд╡рд░реНрдзрд╛ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ 'рд╡рд░реНрддрдорд╛рди рд╕рдордп рдХреА   рдЪреБрдиреМрддреА рдФрд░ рдЧреЛрд╕реНрд╡рд╛рдореА рддреБрд▓рд╕реАрджрд╛рд╕' рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ 'рддреБрд▓рд╕реА рдХреА рднрдХреНрддрд┐ рдПрд╡рдВ рджрд░реНрд╢рдирд┐рдХ рдЪреЗрддрдирд╛ рдХрд╛ рд╕реНрд╡рд░реВрдк' рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  • (12-14 рдЬрдирд╡рд░реА, 2020). рдЙрддреНрддрд░ рдкреНрд░рджреЗрд╢ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рд▓рдЦрдирдК, рдХреЗрдиреНрджреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рдЖрдЧрд░рд╛, рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдЕрдХрд╛рджрдореА, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА рдПрд╡рдВ рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд╢реНрд░реА рдиреНрдпрд╛рд╕ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ ‘рдЧрд╛рдВрдзреА рдФрд░ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕реГрдЬрди рд╕рдВрджрд░реНрдн' рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдПрд╡рдВ рднрд╛рд░рддреАрдп рд▓реЗрдЦрдХ рд╢рд┐рд╡рд┐рд░ рдХреЗ рджреМрд░рд╛рди 'рд╣рд┐рдВрджреА рдХрдереЗрддрд░ рдЧрджреНрдп рдкреБрд░реБрд╖ рдЧрд╛рдВрдзреА' рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  • ( 05-07 рдлрд░рд╡рд░реА, 2020).  рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░, рдПрдо.рдЬреА.рдП.рдПрдЪ.рд╡реА, рд╡рд░реНрдзрд╛ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдХреЗ рджреМрд░рд╛рди 'рдЫрд╛рдпрд╡рд╛рджреА рдХрд╛рд╡реНрдп рдХреА рд╕рд╛рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐рдХ рдЪреЗрддрдирд╛ рдФрд░ рдирд┐рд░рд╛рд▓рд╛' рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ 'рдЫрд╛рдпрд╛рд╡рд╛рджреА рдХрд╛рд╡реНрдп рдкреБрд░реБрд╖ рджрд░реНрд╢рдирд┐рдХ рдФрд░ рд╕рд╛рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐рдХ рдЪреЗрддрдирд╛: рдирд┐рд░рд╛рд▓рд╛ рдХреЗ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╕рдВрджрд░реНрдн рдкреБрд░реБрд╖' рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  •  (05-07 рдЬреВрди, 2020). рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░, рд╣рд┐рдВрджреА рдПрд╡рдо рддреБрд▓рдирд╛рддреНрдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рднрд╛рдЧ рдПрд╡рдо рджрд░реНрд╢рди рддрдерд╛ рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ,рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рд╡рд░реНрдзрд╛ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ ‘рд╕рдВрдд рдХрдмреАрд░ :рд╕рдордХрд╛рд▓реАрди рд╕рдорд╛рдЬ ,рджрд░реНрд╢рди рдФрд░ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдпрд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА  рдореЗрдВ ‘рд╕рдВрдд рдХрдмреАрд░ рдФрд░ рднрд╛рд░рддреАрдп рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  • (21 рдЬреБрд▓рд╛рдИ, 2020). рдЕрдХрдмрд░рдкреБрд░ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рдЕрдХрдмрд░рдкреБрд░,рдХрд╛рдирдкреБрд░ рдПрд╡рдо рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐ рдЙрддреНрдерд╛рди рдиреНрдпрд╛рд╕ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ ‘рд▓рд▓рд┐рдд рдирд┐рдмрдВрдз:рднрд╛рд░рддреАрдп рдЬреАрд╡рди рджреГрд╖реНрдЯрд┐ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ рдореБрдЦреНрдп рд╡рдХреНрддрд╛ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  • (22 рдЬреБрд▓рд╛рдИ, 2020). рдЪреМрдзрд░реА рдЪрд░рдг рд╕рд┐рдВрд╣ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рдореЗрд░рда рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд  рдкреНрд░реА рдкреА рдПрдЪ рдбреА  рдкрд╛рдареНрдпрдХреНрд░рдо рдореЗрдВ ‘рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╣рд╛рдиреА рдФрд░ рдирдИ рдХрд╣рд╛рдиреАрд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  • (11 рдЕрдЧрд╕реНрдд, 2020). рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ,рдмрд╛рдЬрдкреБрд░ рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рд╕реНрдирд╛рддрдХреЛрддреНрддрд░ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рдмрд╛рдЬрдкреБрд░,рдЙрдзрдорд╕рд┐рдВрд╣ рдирдЧрд░,рдЙрддреНрддрд░рд╛рдЦрдВрдб рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ ‘рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг рдЪреЗрддрдирд╛: рд╡рд┐рд╡рд┐рдз рд╕рдВрджрд░реНрдн рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдИ рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ рдореБрдЦреНрдп рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  •  (22 рдЕрдЧрд╕реНрдд, 2020). рд╕рдирд╛рддрди рдзрд░реНрдо рдХреЙрд▓реЗрдЬ рдЕрдВрдмрд╛рд▓рд╛ рдЫрд╛рд╡рдиреА,рдЕрдВрдмрд╛рд▓рд╛ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ ‘рдирд╡рдЬрд╛рдЧрд░рдг рдПрд╡рдо рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╡реЗрдм рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ рдмреАрдЬ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  • (31 рдЕрдЧрд╕реНрдд, 2020). рдмрдкреНрдкрд╛ рд╢реНрд░реА рдирд╛рд░рд╛рдпрдг рд╡реЛрдХреЗрд╢рдирд▓ рдкреА. рдЬреА.рдХреЙрд▓реЗрдЬ,рд▓рдЦрдирдК рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ ‘рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдореЗрдВ рдЪрд┐рддреНрд░рд┐рдд рдкреНрд░рд╛рдХреГрддрд┐рдХ рдЖрдкрджрд╛:рдХрд╛рд░рдг рдФрд░ рдирд┐рд╡рд╛рд░рдг рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдИ рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ рдЕрддрд┐рдерд┐ рд╡рдХреНрддрд╛ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  • (20 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░, 2020). рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░,рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рд╡рд░реНрдзрд╛ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ ‘рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдФрд░ рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╡реЗрдм рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  •  (13 рдЬрдирд╡рд░реА, 2021). рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХрд╛рд▓рд┐рдХрдЯ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп ,рдХреЗрд░рд▓ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╛ рд╡реИрд╢реНрд╡рд┐рдХ рдкрд░рд┐рджреГрд╢реНрдп’ рд╡рд┐рд╖рдп  рдкрд░ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╡реЗрдм рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  •  (23 рдЬреВрди, 2021).  рдХреЗрдВрджреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рдирд┐рджреЗрд╢рд╛рд▓рдп, рднрд╛рд░рдд рд╕рд░рдХрд╛рд░ рдПрд╡рдо рдиреЗрд╣рд░реВ рдЧреНрд░рд╛рдо рднрд╛рд░рддреА, рдорд╛рдирд┐рдд рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ, рдЙрддреНрддрд░ рдкреНрд░рджреЗрд╢ рдХреЗ рд╕рдВрдпреБрдХреНрдд рддрддреНрд╡рд╛рд╡рдзрд╛рди рдореЗрдВ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдиреАрддрд┐ рдорд╛рдзреНрдпрдо рднрд╛рд╖рд╛ рд╕рдВрдмрдВрдзреА рдкреНрд░рд╕реНрддрд╛рд╡, рдкреНрд░рд╢реНрди рдПрд╡рдо рдХреНрд░рд┐рдпрд╛рдиреНрд╡рдпрди’ рд╢реАрд░реНрд╖рдХ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрд▓реЗрдЦ рдкреНрд░рд╕реНрддреБрддред
  •  (26 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2022). рд╣рд┐рдВрджреА рдПрд╡рдо рддреБрд▓рдирд╛рддреНрдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рднрд╛рдЧ,рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рд╡рд░реНрдзрд╛ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд 'рдорд╣рд╛рджреЗрд╡реА рдХреЗ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╕рдВрд╕рд╛рд░ рдореЗрдВ рдорд╣рд┐рд▓рд╛' рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдореЗрдВ рдкреНрд░рд╛рд╕реНрддрд╛рд╡рд┐рдХ рд╡рдХреНрддрд╡реНрдпред
  • (22 рдирд╡рдВрдмрд░, 2023). рд╕реН‍рд╡рд╛рдзреАрдирддрд╛ рд╕рдВрдЧреНрд░рд╛рдо рдФрд░ рднрд╛рд░рддреАрдп рджреГрд╖реНрдЯрд┐(рдЫрд╛рдпрд╛рд╡рд╛рдж рдХреЗ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╕рдВрджрд░реНрдн рдореЗрдВ) (рдХреЛ-рдЖрд░реНрдбрд┐рдиреЗрдЯрд░), рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдорд╣рд╛рддреН‍рдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ рддрдерд╛ рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ рд░рд╛рдЬреН‍рдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рдЕрдХрд╛рджрдореА, рдореБрдВрдмрдИ (рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  • (28-29 рдирд╡рдВрдмрд░, 2023). рд░рд╛рдорд╛рдпрдг рдЙрддреН‍рд╕рд╡ (рд▓реЛрдХ рдорд╛рдирд╕ рдореЗрдВ рд╢реНрд░реА рд░рд╛рдо). рдорд╣рд╛рддреН‍рдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ рддрдерд╛ рдЕрдпреЛрдзреН‍рдпрд╛ рд╢реЛрдз рд╕рдВрд╕реН‍рдерд╛рди, рд╕рдВрд╕реН‍рдХреГрддрд┐ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рд▓рдЦрдирдК, рдЙ.рдкреНрд░.(рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  • (22 рдЬрдирд╡рд░реА, 2024). рд╕рдирд╛рддрди рдкрд░рдВрдкрд░рд╛ рдФрд░ рдорд░реНрдпрд╛рджрд╛ рдкреБрд░реВрд╖реЛрддреН‍рддрдо рд╢реНрд░реА рд░рд╛рдо’ (рдХреЛ-рдЖрд░реНрдбрд┐рдиреЗрдЯрд░), рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдорд╣рд╛рддреН‍рдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ рддрдерд╛ рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ рд░рд╛рдЬреН‍рдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рдЕрдХрд╛рджрдореА, рдореБрдВрдмрдИ (рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  • (18 рдлрд░рд╡рд░реА, 2024). рдЫрддреНрд░рдкрддрд┐ рд╢рд┐рд╡рд╛рдЬреА рдорд╣рд╛рд░рд╛рдЬ рдХрд╛ рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░рдмреЛрдз рдПрд╡рдВ рд╡рд┐рдХрд╕рд┐рдд рднрд╛рд░рдд рдХреА рд╕рдВрдХрд▓реН‍рдкрдирд╛, рдорд╣рд╛рддреН‍рдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ (рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  • (21 рдлрд░рд╡рд░реА, 2024). рд╡рд┐рдХрд╕рд┐рдд рднрд╛рд░рдд @2047: рд╡реИрд╢реН‍рд╡рд┐рдХ рдкрд░рд┐рдкреНрд░реЗрдХреНрд╖реН‍рдп рдореЗрдВ рд╣рд┐рдВрджреА,рдорд╣рд╛рддреН‍рдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ (рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  •  (21 рдлрд░рд╡рд░реА, 2024). рд╣рд┐рдВрджреА рднрд╛рд╖рд╛ рдХрд╛ рдорд╣рддреН‍рд╡, рдорд╣рд╛рддреН‍рдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ (рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  • (27 рдлрд░рд╡рд░реА, 2024). рдкрд░рд┐рдЪрд░реНрдЪрд╛: рднрд╛рд░рдд рд░рддреН‍рди рдиреЗрддрд╛рдЬреА рджреЗрд╢рдореБрдЦ. рд╕рдорд╛рдЬрдХрд╛рд░реНрдп рд╕рдВрд╕реН‍рдерд╛рди, рдорд╣рд╛рддреН‍рдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ ред(рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  • (19-20 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2024). Indigenous Approach to welfare, Empowerment and Protection of Senior Citizen. рд╕рдорд╛рдЬрдХрд╛рд░реНрдп рд╕рдВрд╕реН‍рдерд╛рди, рдорд╣рд╛рддреН‍рдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛, рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░ред (рдХреНрд╖реЗрддреНрд░реАрдп)

рдХреНрд╖реЗрддреНрд░реАрдп/рд░рд╛рдЬреНрдпрд╕реНрддрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдард┐рдпреЛрдВ рдореЗрдВ рд╢реЛрдз-рдкрддреНрд░ рдкреНрд░рд╕реНрддреБрдд –

  • (09-10 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2002).рд╕реНрд╡рд╛рдзреАрди рдЪреЗрддрдирд╛ рдПрд╡рдВ рдЫрд╛рдпрд╛рд╡рд╛рдж’ – рдЙ. рдкреНрд░.  рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдПрдХреЗрдбрдорд┐рдХ рд╕реЛ., рджрд╢рдореН рд╡рд╛рд░реНрд╖рд┐рдХ рдЕрдзрд┐рд╡реЗрд╢рди (9-10) рдорд╛рд░реНрдЪ, 2002, рдХрд╛рд╢реА рдирд░реЗрд╢ рд░рд╛рдЬрдХреАрдп  рд╕реНрдирд╛рддрдХреЛрддреН‍рддрд░ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдЬреНрдЮрд╛рдирдкреБрд░, рд╕рдВрдд рд░рд╡рд┐рджрд╛рд╕ рдирдЧрд░, рднрджреЛрд╣реАред
  • (11-12 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2005).рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛ рдХреЗ рдмрджрд▓рддреЗ рдкрд░рд┐рджреГрд╢реНрдпрдГ рджрд╢рд╛ рдПрд╡рдВ рджрд┐рд╢рд╛’, рдПрдХреЗрдбрдорд┐рдХрд╛ (рдЙ.рд╢рд┐. рдЙрдиреНрдирдпрди рдПрд╡рдВ рд╢реЛрдз рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рд╕рдорд┐рддрд┐, рдЙрдЪреНрдЪ рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдирд┐рджреЗрд╢рд╛рд▓рдп, рдЙрддреНрддрд░рд╛рдВрдЪрд▓) рдкреНрд░рдердо рдЕрдзрд┐рд╡реЗрд╢рди, рдПрдо. рдмреА. рдкреА. рдЬреА. рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд╣рд▓реНрджреНрд╡рд╛рдиреАред
  • (23 рдлрд░рд╡рд░реА, 2913).рд▓реЛрдХ рд╕реВрдЪрдирд╛ рдЕрдзрд┐рдХрд╛рд░рдГ рд╕реАрдорд╛ рдПрд╡рдВ рд╕рдВрднрд╛рд╡рдирд╛рдПрдБ’, рдЬреА. рдкреА. рдЬреА. рд╕реА. рд░рд╛рдордирдЧрд░, рдиреИрдиреАрддрд╛рд▓, рд░рд╛рдЗрдЯ рдЯреВ рдЗрдирдлрд╛рд░рдореЗрд╢рдирдГ рдкреНрд░реЙрд╡рд┐рдЬрдиреНрд╕, рдЗрдореНрдкрд╛рд░реНрдЯреЗрдиреНрд╕ рдПрдВрдб рдкреНрд░реЙрдмреНрд▓рдореНрд╕’ред
  • (07 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2013).рд╣рд┐рдВрджреА рдХреА рджрд▓рд┐рдд рдЖрддреНрдордХрдерд╛рдУрдВ рдореЗрдВ рд╕реНрддреНрд░реА, ‘рд╡реБрдореЗрди рдЗрди рдЗрдгреНрдбрд┐рдпрди рд╕реЛрд╕рд╛рдпрдЯреА рдЪреЗрдВрдЬрд┐рдЧ рдкрд░реНрд╕рдкреЗрдХреНрдЯрд┐рд╡’ рдкреА.рдПрди.рдЬреА.рдкреА.рдЬреА. рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд░рд╛рдордирдЧрд░ рдФрд░ рд╕реМрдХред
  •  рд╣рд┐рдВрджреА рдПрд╡рдо рддреБрд▓рдирд╛рддреНрдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛ рдореЗрдВ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рдорд╣рд╛рджреЗрд╡реА рдХреЗ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╕рдВрд╕рд╛рд░ рдореЗрдВ рдорд╣рд┐рд▓рд╛ рд╢реАрд░реНрд╖рдХ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрд▓реЗрдЦ рдкреНрд░рд╕реНрддреБрдд рдХрд┐рдпрд╛ред
  • рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛ рдХреЗ рдЕрдореГрдд рд▓рд╛рд▓ рдирд╛рдЧрд░ рд╕реГрдЬрди рдкреАрда рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд╡рд░реНрдзрд╛ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдЙрддреНрд╕рд╡ рдореЗрдВ рдХрд╢реНрдореАрд░ рдХреА рдмреЗрдЯреА рдПрд╡рдо рджреБрд░реНрджрдореНрдп (рд╡рдХреНрддрд╡реНрдп рд╡рд┐рд╖рдп) рдПрд╡рдВ рдорд╣рд╛рднрд┐рд╖рдЧ рдкрд░ рдХреЗрдВрджреНрд░рд┐рдд рд╕рддреНрд░ рдореЗрдВ рдЕрдзреНрдпрдХреНрд╖ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди рджрд┐рдпрд╛ред
  •  рдбреЙ. рдмреА.рдЖрд░.рдЕрдВрдмреЗрдбрдХрд░ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рджрд┐рд▓реНрд▓реА рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд╕реНрд╡рд╛рдзреАрдирддрд╛ рдЖрдВрджреЛрд▓рди рдФрд░ рд╣рд┐рдВрджреА рдЙрдкрдиреНрдпрд╛рд╕’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрд▓реЗрдЦ рдкреНрд░рд╕реНрддреБрдд рдХрд┐рдпрд╛ред

рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдард┐рдпреЛрдВ рдореЗрдВ рд╢реЛрдз-рдкрддреНрд░ рдкреНрд░рд╕реНрддреБрдд -   

  • (06-08 рдирд╡рдВрдмрд░, 2005). ‘рдкреНрд░реЗрдордЪрдВрдж рдХрд╛ рд╕реНрддреНрд░реА рд╡рд┐рдорд░реНрд╢: рдЧреЛрджрд╛рди рдХреЗ рд╕рдВрджрд░реНрдн рдореЗрдВ, рдЧреЛрджрд╛рди рдХреЛ рдлрд┐рд░ рд╕реЗ рдкреЭрддреЗ рд╣реБрдП- рдкреНрд░реЗрдордЪрдВрдж рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (09 рдлрд░рд╡рд░реА, 2007). ‘рд╡реИрджрд┐рдХ рд╕рдорд╛рдЬ рдореЗрдВ рд╕реНрддреНрд░реА рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛ рдФрд░ рдЖрдЬ рдХреА рд╕реНрддреНрд░реА’ -рдЕрдВрддрд░реНрд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╡реЗрдж’-рд╡реЗрджрд╛рдВрдЧ рд╡рд┐рджреНрд╡рддреН рд╕рдореНрдореЗрд▓рди, рдЧреБрд░реВрдХреБрд▓ рдХрд╛рдВрдЧрдбреА рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╣рд░рд┐рджреНрд╡рд╛рд░ред
  • (20-22 рдирд╡рдВрдмрд░, 2009). ‘рдЖрд╕рдиреНрди рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдгреАрдп рд╕рдВрдХрдЯ рдФрд░ рд╡реЗрдж’- рд╡рд┐рд╢реНрд╡ рд╡реЗрдж рд╕рдореНрдореЗрд▓рди, рдЧреБрд░реВрдХреБрд▓ рдХрд╛рдВрдЧреЬреА, рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╣рд░рд┐рджреНрд╡рд╛рд░ред
  • (12-14 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2010). ‘рдиреЗрддреНрд░ рд╕рд┐рдВрд╣ рд░рд╛рд╡рдд рдХреЗ рдпрд╛рддреНрд░рд╛-рд╡реГрддреН‍рдд ‘рдкрддреНрдерд░ рдФрд░ рдкрд╛рдиреАрдореЗрдВ рднреЛрдЯрд┐рдпрд╛ рд╕рдорд╛рдЬ рдФрд░ рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐ рдХреА рдЕрднрд┐рд╡реНрдпрдХреНрддрд┐’- рд░рд┐рдлреНрд▓реЗрдХреНрд╢рдирдиреНрд╕ рдСрдл рдЗрдВрдбрд┐рдпрди рдХрд▓реНрдЪрд░ рдПрдВрдб рд╕рд┐рд╡рд┐рд▓рд╛рдЗрдЬреЗрд╢рди рдЗрди рдЯреНрд░реИрд╡рд▓рд╛рдЧреНрд╕, рднрд╛рд░рддреАрдп рднрд╛рд╖рд╛ рдХреЗрдиреНрджреНрд░, рднрд╛рд╖рд╛ рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рдЬреЗ. рдПрди. рдпреВ, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реАред
  • (30-31 рдЬреВрди, 2014). ‘рдХреБрдорд╛рдКрдБрдиреА рд╣реЛрд▓реА рдЧреАрддрдГ рдкрд░рдВрдкрд░рд╛ рдФрд░ рдкреНрд░рдпреЛрдЧ- рд▓реЛрдХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдФрд░ рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐рдГ рд╕рд╛рдорд░реНрдереНрдп рдФрд░ рдЪреБрдиреМрддрд┐рдпрд╛рдБ’,  рд╕рд╛.рдЕрдХрд╛.рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА ‘рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ- рдмреА. рдПрдЪ. рдпреВ. рдФрд░ рд╢рдмреНрджрд╛рд░реНрде рдЕрдХрд╛рджрдореА, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (10-12 рдЬрдирд╡рд░реА, 2016). ‘рдкреНрд░рд╡рд╛рд╕реА рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдХреЗ рдкреНрд░рдореБрдЦ рд╕рд░реЛрдХрд╛рд░’, рд╡реИрд╢реНрд╡рд┐рдХ рдкрд░рд┐рджреГрд╢реНрдп рдФрд░ рдкреНрд░рд╡рд╛рд╕реА рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп, рдЖрдпреЛрдЬрдХ - рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХрд▓рд╛ рд╕рдВрдХрд╛рдп, рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдиреНрджреВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА, рд╕рд╣рдпреЛрдЧ рдХреЗрдВрджреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рдЙ.рдкреНрд░.ред
  • (21-22 рдлрд░рд╡рд░реА, 2016). ‘рд╕рдВрдд рдХрд╡рд┐ рд░рд╡рд┐рджрд╛рд╕ рдХреЗ рдХрд╛рд╡реНрдп рдореЗрдВ рдорд╛рдирд╡ рдореВрд▓реНрдп’ International Seminar on Contribution of Guru Ravidas in Establishment of Human Values, organized by SC/ST student Programme organising committee (SCSTSPOC), BHU, Varanasi.
  • (06-07 рдЕрдкреНрд░реИрд▓,2016). ‘рд╡рд┐рд╢реНрд╡ рдХреА рд╕реБрд░рдХреНрд╖рд╛ рдПрд╡рдВ рд╢рд╛рдВрддрд┐ рдореЗрдВ рд╕рднреА рдзрд░реНрдореЛрдВ рдХреА рдЙрдкрд╛рджреЗрдпрддрд╛ рдПрд╡рдВ ‘рд╕рдорд╛рдЬ рдирд┐рд░реНрдорд╛рдг рдореЗрдВ рдорд╣рд┐рд▓рд╛рдУрдВ рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛’ рдЕрдВрддрд░реНрд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА, рдзрд░реНрдо рд╕рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐ рд╕рдВрдЧрдо, рдХрд╛рд╢реА рдПрд╡рдВ рдкрд╛рд▓рд┐ рдПрд╡рдВ рдереЗрд░рд╡рд╛рдж рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рд╕рдВрдкреВрд░реНрдгрд╛рдирдиреНрдж рд╕рдВрд╕реНрдХреГрдд рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рд╡рд┐рд╢реНрд╡ рдХреА рд╕реБрд░рдХреНрд╖рд╛ рдПрд╡рдВ рд╢рд╛рдВрддрд┐ рдореЗрдВ рд╕рднреА рдзрд░реНрдореЛрдВ рдХреА рдЙрдкрд╛рджреЗрдпрддрд╛ рдПрд╡рдВ рд╕рдорд╛рдЬ рдПрд╡рдВ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░ рдирд┐рд░реНрдорд╛рдг рдореЗрдВ рдорд╣рд┐рд▓рд╛рдУрдВ рдХрд╛ рдпреЛрдЧрджрд╛рдиред
  • (13-14 рдЬрдирд╡рд░реА, 2017). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рдЖрддреНрдордХрдерд╛ рдХреА рдкрд░рдореНрдкрд░рд╛ рдФрд░ рдЕрд░реНрдердХрдерд╛рдирдХ’, ‘рдХрдереЗрддрд░ рд╣рд┐рдВрджреА рдЧрджреНрдп: рдкрд░рдВрдкрд░рд╛ рдФрд░ рдкреНрд░рдпреЛрдЧ’, рдЕрдиреНрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рдПрд╡рдВ рднрд╛рд░рддреАрдп рд▓реЗрдЦрдХ-рд╢рд┐рд╡рд┐рд░, рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдЕрдХрд╛рджрдореА, рджрд┐рд▓реНрд▓реА, рдХреЗрдВрджреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рдЖрдЧрд░рд╛ рдПрд╡рдВ рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд╢реНрд░реА рдиреНрдпрд╛рд╕, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (14-15 рдЬрдирд╡рд░реА, 2017). ‘рд╕рдВрдЪрд╛рд░ рдорд╛рдзреНрдпрдореЛрдВ рдХреА рднрд╛рд╖рд╛ рдФрд░ рд╡реИрд╢реНрд╡рд┐рдХ рд╣рд┐рдВрджреА’ , ‘рд╕рдВрдЪрд╛рд░ рдорд╛рдзреНрдпрдореЛрдВ рдХреА рднрд╛рд╖рд╛ рдФрд░ рд╡реИрд╢реНрд╡рд┐рдХ рд╣рд┐рдВрджреА’ рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рджреЛ рджрд┐рд╡рд╕реАрдп рдЕрдиреНрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА, рдЬрдирд╕рдВрдЪрд╛рд░ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдБрдзреА рдЕрдиреНрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд░реНрдзрд╛ рддрдерд╛ рдкрддреНрд░рдХрд╛рд░рд┐рддрд╛ рдПрд╡рдВ рдЬрдирд╕рдВрдЪрд╛рд░ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдБрдзреА рдХрд╛рд╢реА рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рдкреАрда, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (31 рдорд╛рд░реНрдЪ-01 рдЕрдкреНрд░реИрд▓, 2017). рдкрд╛рд▓рд┐ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдореЗрдВ рд╕рд╛рдорд╛рдЬрд┐рдХ рдЬреАрд╡рди-рдореВрд▓реНрдпреЛрдВ рдХреА рдЕрднрд┐рд╡реНрдпрдХреНрддрд┐, рдЗрдВрдЯрд░рдиреЗрд╢рдирд▓ рдХреЙрдиреН‍рдлреНрд░реЗрдВрд╕ рдСрди 7th рдкрд╛рд▓рд┐ рджрд┐рд╡рд╕ рдкрд╛рд▓рд┐ рд╕реЛрд╕рд╛рдЗрдЯреА. рдСрдл рдЗрдВрдбрд┐рдпрд╛, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (13-14 рдЬрдирд╡рд░реА, 2018). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рднрд╛рд╖рд╛ рд╡рд┐рд╡рд┐рдз рд░реВрдк ‘рд╣рд┐рдВрджреА рднрд╛рд╖рд╛: рдкрд░рдВрдкрд░рд╛ рдФрд░ рдкреНрд░рдпреЛрдЧ’ рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рджреНрд╡рд┐рджрд┐рд╡рд╕реАрдп рдЕрдВрддрд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА, рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдВ., рдЙ.рдкреНрд░. рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдЕрдХрд╛рджрдореА рджрд┐рд▓реНрд▓реА рд╡ рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд╢реНрд░реА рдиреНрдпрд╛рд╕, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (07-09 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░, 21017). ‘рд╕реЛрд╢рд▓ рдореАрдбрд┐рдпрд╛ рдХреЗ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдпрд┐рдХ рд╕рд░реЛрдХрд╛рд░’ рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рднрд╛рд░рддреАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рдкрд░рд┐рд╖рдж, рдЗрд▓рд╛рд╣рд╛рдмрд╛рдж рдПрд╡рдВ рд╣рд░рд┐рдпрд╛рдгрд╛ рдЧреНрд░рдВрде рдЕрдХрд╛рджрдореА, рдкрдВрдЪрдХреВрд▓рд╛ред
  •  (13-14 рдЬрдирд╡рд░реА, 2108). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рднрд╛рд╖рд╛ рдХреА рдкрд░рдВрдкрд░рд╛: рдкреНрд░рдпреЛрдЧ рдПрд╡рдВ рд╕рдВрднрд╛рд╡рдирд╛рдПрдВ’, рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА, рдЙрддреНрддрд░ рдкреНрд░рджреЗрд╢ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рд▓рдЦрдирдК, рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдЕрдХрд╛рджреЗрдореА, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА рдПрд╡рдВ рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд╢реНрд░реАрдиреНрдпрд╛рд╕, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (27-28 рдЬрдирд╡рд░реА, 2018). ‘рднрдХреНрддрд┐ рдЖрдВрджреЛрд▓рди рдореЗрдВ рдорд░рд╛рдареА рд╕рдВрддреЛрдВ рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛’ рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА,  рдХреЗрдВрджреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рдЖрдЧрд░рд╛ред
  • (27-29 рдЕрдкреНрд░реИрд▓, 2018). ‘рднрд╛рд░рддреАрдп рд╕рд╛рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐рдХ рдЪреЗрддрдирд╛ рдХреЗ рдЖрдпрд╛рдо рдФрд░ рд╡рд┐рд╢реНрд╡ рдХрд╡рд┐ рддреБрд▓рд╕реАрджрд╛рд╕’ рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╕рдВрдЧреЛрд╖реНрдареА рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдиреНрджреВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред

рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ :

  • (07-21 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд, 2015).рдЕрдВрддрд░рдЕрдиреБрд╢рд╛рд╕рдирд╛рддреНрдордХ(рдЕрднрд┐рд╡рд┐рдиреНрдпрд╛рд╕) рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛, рднреЛрдЬрдкреБрд░реА рдЕрдзреНрдпрдпрди рдХреЗрдВрджреНрд░, рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдиреНрджреВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА, рднреЛрдЬрдкреБрд░реА рдФрд░ рдЬрдирдкрджреАрдп рдЕрдзреНрдпрдпрди’ рд╡рд┐рд╖рдпрдХред
  • (02-06 рдЕрдкреНрд░реИрд▓, 2016). ‘Research Methodology and Innovative Research’, Organised by Parshwanath Vidyapeeth, Varanasi.
  • (25 рдЬрдирд╡рд░реА-08 рдлрд░рд╡рд░реА, 2016). ‘рд╕реНрддреНрд░реА рд╕рдВрджрд░реНрдн рдФрд░ рднрдХреНрддрд┐рдпреБрдЧреАрди рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛, рдЖрдпреЛрдЬрди рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдиреНрджреВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА рдПрд╡рдВ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдпрд┐рдХ рдкрддреНрд░рд┐рдХрд╛, рдЕрдирд┐рд╢ (рджреНрд╡рд┐рд╕рд╛рдкреНрддрд╛рд╣рд┐рдХ)ред
  • (20-30 рдирд╡рдВрдмрд░, 2016). ‘рд╕рдВрд╕реНрдХрд╛рд░рд╛рддреНрдордХрд░реНрдордХрд╛рдгреНрдбреЗрдирд╕рд╣рдЬреНрдпреЛрддрд┐рд╖-рд╡рд╛рд╕реНрддреБ рдХреМрд╢рд▓ рд╡рд┐рдХрд╛рд╕’ рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛, рд╕рдВрд╕реНрдХреГрдд рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдбреА.рдП.рд╡реА. рдкреА.рдЬреА. рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (09-16 рдлрд░рд╡рд░реА, 2016). Accessing the E-Resources (N-List) of L’brary and its Applications’, organized by Library of DAV PG College, Varanasi.
  • (21-26 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд, 2017). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рдХрд╛ рдЗрддрд┐рд╣рд╛рд╕ : рдкрд╛рда рдФрд░ рдкреБрд░реНрдирдкрд╛рда’ рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛, рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдорд╣рд┐рд▓рд╛ рдо‍рд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдВрджреВ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  •   (09-13рдЬреБрд▓рд╛рдИ, 2018). ‘Professional Development Programme on Teaching with Technology using Moodle MOOC Plateform’ organized by National Institute of Educational Planning and Administration (NIEPA) at NIEPA, New Delhi.
  • (14-18 рдлрд░рд╡рд░реА, 2022). ‘рдЕрдиреБрд╕рдВрдзрд╛рди рдЖрдВрдХрдбрд╝рд╛ рд╡рд┐рд╡реЗрдЪрди рд╡рд┐рд╢реНрд▓реЗрд╖рдг’, рднрд╛рд╖рд╛ рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╢реИрдХреНрд╖рд┐рдХ рдЕрдиреБрд╕рдВрдзрд╛рди рдПрд╡рдо рдкреНрд░рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдкрд░рд┐рд╖рдж, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реАред

рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ :

  • (18-24 рдлрд░рд╡рд░реА, 2016). “Cultural Dimaensions of Archaeology”, organized by Department of AIHC & Archaeology, DAV PG College, Varanasi (one week).
  • (11 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2021). рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдиреАрддрд┐, 2020 рдФрд░ рддреБрд▓рдирд╛рддреНрдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдпрд╡рд┐рд╖рдпрдХ рдкрд░ рд╡реН‍рдпрд╛рдЦреН‍рдпрд╛рди, рд╡рд╕рдВрдд рдорд╣рд┐рд▓рд╛ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд░рд╛рдЬрдШрд╛рдЯ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА рдПрд╡рдо рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░,рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рд╡рд░реНрдзрд╛ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ред

 

рд╕рдореНрдореЗрд▓рди рдФрд░ рдЕрдзреНрдпрдпрди рдЧреЛрд╖реНрдареА рдХрд╛ рдЖрдпреЛрдЬрди
  • (27-31 рдЬрдирд╡рд░реА, 2015). рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдХ рдкреНрд░рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдХрд╛рд░реНрдпрдХреНрд░рдо, рд░рд╛.рд╢реИ. рдЕрдиреБ. рдПрд╡рдВ рдкреНрд░рд╢рд┐. рдкрд░рд┐рд╖рдж, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА, рд░рд╛рдЬреНрдп рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди, рдЗрд▓рд╛рд╣рд╛рдмрд╛рдж, рдЙ.рдкреНрд░., рд╡рд┐рд╢реЗрд╖рдЬреНрдЮ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рдкреНрд░рддрд┐рднрд╛рдЧрд┐рддрд╛ (рджреЛ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди)
    • рдордзреНрдпрдХрд╛рд▓реАрди рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛ рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЖрдзреБрдирд┐рдХ рдкрд░рд┐рдкреНрд░реЗрдХреНрд╖реНрдп рдореЗрдВ
    • рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдХрд╛ рдорд╣рддреНрд╡
    • (16-23 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2015). рдСрдлрд┐рд╕ рдореИрдиреЗрдЬрдореЗрдВрдЯ рд░реЛрд▓реНрд╕ рдПрдВрдб рд╕реНрдХрд┐рд▓реНрд╕, рдХрд▓рд╛ рд╕рдВрдХрд╛рдп, рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдиреНрджреВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ рдореЗрдВ рдкрддреНрд░ рд▓реЗрдЦрди рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рдиред
  • (24 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд, 2015). рдЕрд╖реНрдЯрдЫрд╛рдк рдХреЗ рдХрд╡рд┐ рдирдВрджрджрд╛рд╕’, рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рдЖрдпреЛрдЬрди- рд╢реНрд░реА рдореБрдХреБрдВрдж рдЧреЛрдкрд╛рд▓ рд╕реЗрд╡рд╛ рд╕рдВрд╕реНрдерд╛рди рдПрд╡рдВ рднрд╛рд░рдд рднрд╛рд░рддреА рдкрд░рд┐рд╕рд░, рдЪреМрдЦрдВрднрд╛, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (16-22 рдлрд░рд╡рд░реА, 2016). рдкрддреНрд░ рд▓реЗрдЦрди’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди – Workshopon office Management & Administration, organized by Office Management & Corporate Secretaryship, Faculty of Arts, BHU, Varanasi on 17th Feb. 2016.
  • (15 рдирд╡рдВрдмрд░, 2016). ‘Understanding of Research techniques in Humanities’, Workshop on Researh Methodology organized by DAV PG College, Varanasi.
  • (24 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд, 2017). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рдХрд╛ рдЗрддрд┐рд╣рд╛рд╕: рдкрд╛рда рдФрд░ рдкреБрд░реНрдирдкрд╛рда’ рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ рдХреЗ рдПрдХ рд╕рддреНрд░ рдХреЗ рдЕрдзреНрдпрдХреНрд╖ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рд╡реН‍рдпрд╛рдЦреН‍рдпрд╛рди, рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рдорд╣рд┐рд▓рд╛ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдХрд╛рд╢реА рд╣рд┐рдВрджреВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (26 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░, 2017). ‘рд╕рдВрдШ рд╕рд░рдХрд╛рд░ рдХреА рд░рд╛рдЬрднрд╛рд╖рд╛ рдиреАрддрд┐’ рдПрд╡рдВ ‘рд╣рд┐рдВрджреА рдФрд░ рд╕реВрдЪрдирд╛ рдкреНрд░реМрджреНрдпреЛрдЧрд┐рдХреА’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рдкрд╛рд╡рд░ рдЧреНрд░рд┐рдб рдХреЙрд░рдкреЛрд░реЗрд╢рди рдСрдл рдЗрдВрдбрд┐рдпрд╛ рд▓рд┐рдорд┐рдЯреЗрдб, рджреЗрд╡рд▓реА рд╡рд░реНрдзрд╛ рдорд╣рд╛рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рдПрдХ рджрд┐рд╡рд╕реАрдп рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ред
  • (09 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░, 2018). рднрд╛рд░рддреЗрдВрджреБ: рд╕рдордЧреНрд░ рдореВрд▓реН‍рдпрд╛рдВрдХрди’ рд╢реАрд░реНрд╖рдХ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдкреНрд░рджрд░реНрд╢рдирдХрд╛рд░реА рдХрд▓рд╛ рд╡рд┐рднрд╛рдЧ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рднрд╛рд░рддреЗрдВрджреБ рдЬрдпрдВрддреА рд╕рдорд╛рд░реЛрд╣ рдореЗрдВ рдореБрдЦреН‍рдп рд╡рдХреН‍рддрд╛ рдХреЗ рд░реВрдк рдореЗрдВ рд╡реН‍рдпрд╛рдЦреН‍рдпрд╛рди ред
  • (06 рдЕрдкреНрд░реИрд▓, 2019). рд╕рдВрдШ рд╕рд░рдХрд╛рд░ рдХреА рд░рд╛рдЬрднрд╛рд╖рд╛ рдиреАрддрд┐, рд░рд╛рдЬрднрд╛рд╖рд╛ рдХреА рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рдпрд╛рддреНрд░рд╛ рдПрд╡рдВ рд╕рдореН‍рдмрдВрдзрд┐рдд рдиреАрддрд┐рдпрд╛рдБ, рд╕рд░рд▓ рд╣рд┐рдВрджреАрдХреЗ рдкреНрд░рдЧрд╛рдореА рдкреНрд░рдпреЛрдЧ рдПрд╡рдВ рддрдХрдиреАрдХ рддрдерд╛ рд╣рд┐рдВрджреА рдореЗрдВ рдЯрд┐рдкреН‍рдкрдг рдПрд╡рдВ рдкреНрд░рд╛рд░реВрдк рд▓реЗрдЦрди’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдкрд╛рд╡рд░ рдЧреНрд░рд┐рдб рдХреЙрд░реНрдкреЛрд░реЗрд╢рдирдСрдл рдЗрдВрдбрд┐рдпрд╛ рд▓рд┐рдорд┐рдЯреЗрдб, рджреЗрд╡рд▓реА (рд╡рд░реНрдзрд╛) рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рдд рдПрдХ рджрд┐рд╡рд╕реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ рдореЗрдВ рд╡реН‍рдпрд╛рдЦреН‍рдпрд╛рди ред
  • (12 рдЬреВрди, 2020). рдмрдВрдЧ рдорд╣рд┐рд▓рд╛:рджреЗрд╢рд╛рднрд┐рдорд╛рдиреА рд░рдЪрдирд╛рдХрд╛рд░’  рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди рдЬреНрдЮрд╛рдирднреВрдорд┐ рд╡реЗрдм рдкреЛрд░реНрдЯрд▓ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рддред
  •  (16 рджрд┐рд╕рдВрдмрд░, 2020). рдкреБрдирд╢реНрдЪрд░реНрдпрд╛ рдХрд╛рд░реНрдпрдХреНрд░рдо рдореЗрдВ рд╢реЛрдз рдФрд░ рд╢реЛрдз рдкреНрд░рд╡рд┐рдзрд┐ рддрдерд╛ рд╢реЛрдз,рд╢реЛрдзрд╛рд░реНрдереА рдФрд░ рд╢реЛрдз рдирд┐рд░реНрджреЗрд╢рдХ’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рдорд╛рдирд╡ рд╕рдВрд╕рд╛рдзрди рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рдХреЗрдВрджреНрд░,рдмрд┐рд╣рд╛рд░ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рдореБрдЬрдлреНрдлрд░рдкреБрд░,рдмрд┐рд╣рд╛рд░ рджреНрд╡рд╛рд░рд╛ рд╢реЛрдз рдкреНрд░рд╡рд┐рдзрд┐ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдЖрдпреЛрдЬрд┐рддред
  • (11 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2021).рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдиреАрддрд┐’ рд╡рд┐рд╖рдпрдХ рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдХрд╛рд░реНрдпрд╢рд╛рд▓рд╛ рдореЗрдВ рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╢рд┐рдХреНрд╖рд╛ рдиреАрддрд┐, 2020 рдФрд░ рддреБрд▓рдирд╛рддреНрдордХ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдп рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рд╡рд╕рдВрдд рдорд╣рд┐рд▓рд╛ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд░рд╛рдЬрдШрд╛рдЯ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реА рдПрд╡рдо рд╣рд┐рдВрджреА рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдЕрдзрд┐рдЧрдо рдХреЗрдВрджреНрд░,рдорд╣рд╛рддреНрдорд╛ рдЧрд╛рдВрдзреА рдЕрдВрддрд░рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рд╡рд░реНрдзрд╛ред
  • (02 рдЕрдЧрд╕реНрдд, 2021). рдХрдмреАрд░ рдХрд╛ рд░рд╣рд╕реНрдпрд╡рд╛рдж’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдореБрдЦреНрдп рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рд░рд╛рдиреА рд░реЗрд╡рддреА рджреЗрд╡реА рд╕рд░рд╕реНрд╡рддреА рд╡рд┐рджреНрдпрд╛ рдирд┐рдХреЗрддрди рдЗрдВрдЯрд░ рдХреЙрд▓реЗрдЬ,рд░рд╛рдЬрд╛рдкреБрд░,рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬред
  • (05 рд╕рд┐рддрдмрдВрд░, 2021).  рднрд╛рд░рддреЗрдВрджреБ рднрд╛рд░рдд рд╕реНрд╡рд╛рднрд┐рдорд╛рди рдХрд╛ рд░рдЪрдирд╛рдХрд╛рд░’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рдкреА рдПрди рдЬреА рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рдкреА рдЬреА рдХреЙрд▓реЗрдЬ, рд░рд╛рдордирдЧрд░, рдиреИрдиреАрддрд╛рд▓ред
  • (13 рд╕рд┐рддрдмрдВрд░,  2021).  рд╢реЛрдз рдПрд╡рдо рдкреНрд░рдХрд╛рд╢рди рдХрд╛ рдиреАрддрд┐рд╢рд╛рд╕реНрддреНрд░’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рд╢реЛрдз рд╕рдорд┐рддрд┐ рдПрд╡рдо рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ, рд╡рд╕рдВрдд рдорд╣рд┐рд▓рд╛ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рд░рд╛рдЬрдШрд╛рдЯ, рд╡рд╛рд░рд╛рдгрд╕реАред
  • (23 рд╕рд┐рддрдВрдмрд░, 2021). рдЧреБрд░реБ рдкрд░реНрд╡ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди рд╢реНрд░реГрдВрдЦрд▓рд╛ рдХреЗ рдЕрдВрддрд░реНрдЧрдд рднрд╛рд░рддреАрдп рд╕реНрд╡рддрдВрддреНрд░рддрд╛ рд╕рдВрдЧреНрд░рд╛рдо рдореЗрдВ рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдпрдХрд╛рд░реЛрдВ рдХреА рднреВрдорд┐рдХрд╛’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рдореБрдЦреНрдп рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рд╣рд┐рдВрджреА рд╡рд┐рднрд╛рдЧ,рд╕реНрд╡рд╛рдореА рд╡рд┐рд╡реЗрдХрд╛рдирдВрдж рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рд╕реНрдирд╛рддрдХреЛрддреНрддрд░ рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп,рд▓реЛрд╣рд╛рдШрд╛рдЯ,рдЪрдВрдкрд╛рд╡рддред
  • (24 рдлрд░рд╡рд░реА. 2022). рдЗрдХреНрдХреАрд╕рд╡реАрдВ рд╢рддрд╛рдмреНрджреА рдХреА рд╣рд┐рдВрджреА рдХрд╡рд┐рддрд╛’ рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡реНрдпрд╛рдЦреНрдпрд╛рди, рдпреВрдЬреАрд╕реА рдорд╛рдирд╡ рд╕рдВрд╕рд╛рдзрди рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рдХреЗрдВрджреНрд░, рдЬреЗ. рдПрди. рдпреВ., рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реАред
  • (14 рдЕрдЧрд╕реН‍рдд, 2023). ‘рддреБрд▓рд╕реА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рдПрд╡рдВ рд╡рд░реНрддрдорд╛рди рдкрд░рд┐рдкреНрд░реЗрдХреНрд╖реН‍рдп рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╡реН‍рдпрд╛рдЦреН‍рдпрд╛рди, рд░рд╛рдЬрдХреАрдп рдорд╣рд╛рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдкреМрдмрд╛, рдкреМрдбреА рдЧрдврд╝рд╡рд╛рд▓, рдЙрддреН‍рддрд░рд╛рдЦрдВрдбред(рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  • (09-22 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2024). ‘рд╣рд┐рдВрджреА рд╕рд╛рд╣рд┐рддреН‍рдп рдореЗрдВ рдЖрддреН‍рдордХрдерд╛ рдХрд╛ рд╡рд┐рдХрд╛рд╕ рдХреНрд░рдо, рдпреВрдЬреАрд╕реА-рдПрдордПрдордЯреАрдЯреАрд╕реА, рдмрд╛рдмрд╛ рд╕рд╛рд╣рдм рднреАрдорд░рд╛рд╡ рдЕрдВрдмреЗрдбрдХрд░,рдмрд┐рд╣рд╛рд░ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдореБрдЬрдлреНрдлрд░рдкреБрд░ (рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
  • (14 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2024). ‘рднрд╛рд░рддреАрдп рднрд╛рд╖рд╛рдУрдВ рд╕реЗ рд╕рдВрдмрдВрдзрд┐рдд рд╡реИрдЪрд╛рд░рд┐рдХ рдЕрднрд┐рдордд рд╡рд┐рд╖рдп рдкрд░ рд╡рд┐рд╢реЗрд╖ рд╡реН‍рдпрд╛рдЦреН‍рдпрд╛рди, рджреЗрд╡реА рдЕрд╣рд┐рд▓реН‍рдпрд╛ рд╡рд┐рд╢реН‍рд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп, рдЗрдВрджреМрд░ред(рд░рд╛рд╖реН‍рдЯреНрд░реАрдп)
рдЕрдиреБрд╕рдиреНрдзрд╛рди рдкрд░рд┐рдпреЛрдЬрдирд╛
  • (24 рдорд╛рд░реНрдЪ, 2005). ‘‘рдЕрдЬреНрдЮреЗрдп рдХреА рдХрд╡рд┐рддрд╛рдУрдВ рдореЗрдВ рдкрд░реНрдпрд╛рд╡рд░рдг-рдЪреЗрддрдирд╛ рдХреА рдЕрднрд┐рд╡реНрдпрдХреНрддрд┐’’ рдкреВрд░реНрдг, рдпреВ.рдЬреА.рд╕реА., рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА, рд╕реНрд╡реАрдХреГрдд рдзрдирд░рд╛рд╢рд┐ рд░реВ. 50,000/-рд╕рдВрджрд░реНрдн- F.5.2.2 (Hindi) 3/05 (MRP/NRCBрд╡реГрд╣рдж рд╢реЛрдз рдкрд░рд┐рдпреЛрдЬрдирд╛ред
  • (05 рдордИ, 2016). ‘‘рджрд▓рд┐рдд рдЖрддреНрдордХрдерд╛рдУрдВ рдХрд╛ рд╕рдорд╛рдЬ рд╡реИрдЬреНрдЮрд╛рдирд┐рдХ рдЕрдзреНрдпрдпрди”, рдпреВ.рдЬреА.рд╕реА., рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА, рд╕реНрд╡реАрдХреГрдд рдзрдирд░рд╛рд╢рд┐ рд░реВ 10,89,600/- рд╕рдВрджрд░реНрдн- F.No. 5-164/2014 (HRP)ред

 

рдкреБрд░рд╕реНрдХрд╛рд░
  • рд░рд╛рд╖реНрдЯреНрд░реАрдп рдЫрд╛рддреНрд░рд╡реГрддреНрддрд┐, 1988.
  • рдиреЗрдЯ- рдпреВ.рдЬреА.рд╕реА, 1991
  • рдЬреЗ.рдЖрд░.рдПрдл/рдПрд╕. рдЖрд░. рдПрдл (рдпреВ. рдЬреА. рд╕реА) 1992-1997
  • рдЫрд╛рддреНрд░ рдкреБрд░рд╕реНрдХрд╛рд░ 1990, рд╣рд┐рдВрджреА рдЕрдХрд╛рджрдореА, рджрд┐рд▓реНрд▓реА
  • рд╕реНрдирд╛рддрдХреЛрддреН‍рддрд░ рд╣рд┐рдВрджреА, 1990 рдХреА рдкрд░реАрдХреНрд╖рд╛ рдореЗрдВ рдЬрд╡рд╛рд╣рд░ рд▓рд╛рд▓ рдиреЗрд╣рд░реВ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╡рд┐рджреНрдпрд╛рд▓рдп рдореЗрдВ рдкреНрд░рдердо  рд╕реНрдерд╛рди
  • рдореЗрд░рд┐рдЯ рдХрдо рдореАрдиреНрд╕ рдЫрд╛рддреНрд░рд╡реГрддреНрддрд┐, 1988-90, рдЬреЗ. рдПрди. рдпреВ, рдирдИ рджрд┐рд▓реНрд▓реА
  • рдХрд╛рд▓рд╛рдХрд╛рдВрдХрд░ рдлрд╛рдЙрдВрдбреЗрд╢рди рд╕рдореН‍рдорд╛рди, 2020
  • рд╢рд┐рдХреНрд╖рдХ рд╕рдореНрдорд╛рди2021, рдо.рдЧрд╛рдВ.рдЕрдВ.рд╣рд┐рдВ.рд╡рд┐.,рд╡рд░реНрдзрд╛
рд╡реНрдпрд╛рд╡рд╕рд╛рдпрд┐рдХ рд╕рдВрдЧрдардиреЛрдВ рдХреЗ рд╕рд╛рде рдПрд╕реЛрд╕рд┐рдПрд╢рди

рднрд╛рд░рддреАрдп рд╣рд┐рдВрджреА рдкрд░рд┐рд╖рдж, рдкреНрд░рдпрд╛рдЧрд░рд╛рдЬ, рдЙ.рдкреНрд░.

рдЕрддрд┐рд░рд┐рдХреНрдд рдЧрддрд┐рд╡рд┐рдзрд┐

    рдЕрднрд┐рд░реБрдЪрд┐рдпрд╛рдВ : рдЕрдзреНрдпрдпрди, рджреЗрд╢рд╛рдЯрди рддрдерд╛ рд╕рд╛рд╣рд┐рддреНрдпрд┐рдХ, рд╕рд╛рдВрд╕реНрдХреГрддрд┐рдХ рдПрд╡рдВ рд╕рд╛рдорд╛рдЬрд┐рдХ рдХреНрд░рд┐рдпрд╛рдХрд▓рд╛рдкреЛрдВ рдореЗрдВ рд╕рд╣рднрд╛рдЧрд┐рддрд╛ред